Tuesday, September 25, 2012

مانگرتنی تەندروستی زەرەر بەكێ‌ دەگەیەنێت ؟

د. رەوشت رەشید

ماوەیەك لەمەوبەر بیستمان كە پزیشكانی شاری سلێمانی و دواتریش پزیشكانی شاری هەولێر و پاشانیش كارمەندانی تەندروستی هەردوو پارێزگا مانیان گرتووە ئەمەش وەكو پیشاندانی نارەزایی لەبەرامبەر پێشێلكردنی مافەكانیان.
سەرەتا من وەكو پزیشكێك تاسەرئێسقان هاوڕاو هاو داوای پزیشكانی مانگرتووم و ئەو داوایانەی پزیشكان بە مافی رەوا دەبینم و حكومەت و لایەنە پەیوەندیدارەكان لەجێبەجێنەكردنی ئەو داوایانە بە كەمترەخەم ناوزەد دەكەم. 
 ئەم دۆخەی ئێستای كوردستان و ئەم نارەزاییەی چین و توێژە جۆراوجۆرەكان كە هەر رۆژەو گروپێك نارەزایی پیشان دەدات و هەرەشەی مانگرتنی سەرتاسەری و درێژخایەن دەكات دەرەنجامی رۆژگارێكی دورودرێژی پر لە ناعەدالەتی و گەندەڵی دەسەڵاتی كوردی و هەردوو حیزبی دەسەڵاتدارەو دەرهاویشتەی گوێنەگرتنی درێژخایەنی یەكێـتی وپارتیە لە رەخنەگران و لەخەڵك. هەربۆیەش ئەم دۆخە لێرەوە كۆتایی نایەت و زیادكردنی چەند هەزار دینارێك كێشەكە چارەسەر ناكات. ئەمرۆ پزیشكانن ماندەگرن، سبەی مامۆستایان و فەرمانبەران و دوسبەی ئەندازیار و كاسبكاران. ئیدی هەر رۆژەو گروپێك وهەر ماوەی دەستەیەك، تا نیشتیمان دەبێتە وڵاتێكی مانگرتوو. 
 ئەگەرچی دانی پیادەنێم كە نارەزایی دەربرینی پزیشكان و كارمەندانی تەندروستی لەجێی خۆیەتی و مافێكی تایبەتی خۆیانە، بەڵام ئەمە رێگەم لێناگرێت بپرسم ئایا مانگرتن و راگرتنی دەوام لە نەخۆشخانەكان و داخستنی دەرگای سەنتەرەكانی چارەسەری بەرووی خەڵكی هەژار و بێدەرامەت و لەبەرامبەریشدا بەردەوامبوونی دەوام و خزمەتگوزاری لە عیادەو نەخۆشخانە ئەهلیەكان چ قازانجێك بەپرۆسەی نارەزایی دەربرین دەگەیەنێت و چ زیانێكی بۆ دەسەڵاتی كوردی و بەرپرسە زەنگین و باڵاَ دەستەكانی وڵات هەیەو، دواجار تێكرای ئەم مانگرتنە بە زەرەری كێ‌ تەواو دەبێـت؟
وەك هەموومان دەزانین ئێستا لە كوردستان بەشێوەیەكی گشتی خەڵكێك ئەگەر توانای ماددی هەبێت ناچێـتە نەخۆشخانە حكومیەكان بەڵكو روودەكاتە عیادەو نەخۆشخانە ئەهلیەكان. كەسێك توانای ماددی یارمەتی بدات ناروات لە راوێژكاری نەخۆشخانە لەگەڵ سەدان كەسی تر 4 سەعات بوەستێت بۆئەوەی كە نۆرەی هات پێیبلێن ئەم دەرمانانە لە دەرەوە بكڕە یان پێیبڵێن پێویستت بە نەشتەرگەریە بەڵام دوای شەش مانگ نۆرەت دێـت.
كەواتە زۆرینەی ئەو خەڵكانەی دێنە خەستەخانە حكومیەكان ئەوانەن كە توانای بازاری پزیشكی و نەخۆشخانە و عیادە ئەهلیەكانیان نیەو ئەوانەن كە بەلایانەوە ئاساییە 6-12 مانگ چاوەرێی نۆرەی نەشتەرگەری و مەرحەمەتی نەخۆشخانە حكومیەكان بكەن بەڵام پارەی ئەوەیان نیە بچن لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی هەمان رۆژ ئەو نەشتەرگەیەرە بۆخۆیان یان كەسێكی خانەوادەكەیان بكەن.
كاتێك پزیشكان و كارمەندانی تەندروستی ماندەگرن ئەوە كورو كچ و خزم و كەسەكانی بارزانی و تاڵەبانی و بەرپرسە گەورە و بازرگانە زەبەلاحەكان نین كە زەرەر دەكەن و مانگرتنەكە كاریگەری دەبێـت لەسەریان، بەڵكو ئەو خەڵكە داماو و ئەو مناڵە هەناسەساردانە زەرەر دەكەن كە پارەی ئەوەیان نیە لە نەخۆشخانەو عیادە ئەهلیەكان چارەسەری خۆیان بكەن.
بۆیە بەبۆچوونی من راگرتنی دەوام لەنێو نەخۆشخانەیەكی حكومی كە رەنگە ببێتە هۆی مردنی هاوڵاتیەكی داماوی هەژار هیچ پەیامێك ناگەیەنێتە دەسەڵات و رای گشتی بەتایبەت كە دەبینین بەشێك لەو پزیشك و كارمەندە مانگرتوانە لە نەخۆشخانە ئەهلیەكان دەوامی خۆیان دەكەن و لەبازاری پزیشكیدا ( لەخزمەتی مرۆرڤایەتیدان).
بەبۆچوونی من مانگرتنی پزیشكان و كارمەندانی تەندروستی ئەوكاتە هەنگاوێكی دیموكراسیانەی مانا بەخش و سەركەوتوانەیە كەلە عیادە تایبەتیەكان و نەخۆشخانە ئەهلیەكان دەست پێبكات بۆئەوەی لەلایەك هاوڵاتی هەژار و داماو زیانی پێنەگات لەلایەكی دیكەش خەڵكی خاوەن بریار و دەسەڵات بزانێـت نەبوونی چارەسەری و كارنەكردنی پزیشكان یانی چی و تێبگەن كە پزیشكان خاوەنی هەڵوێستی مرۆییانەن و ئامادەن لەپێناو گەیاندنی داواكانیان چەند رۆژێك عیادەو نەخۆشخانە ئەهلیەكان دابخەن بەڵام لە نەخۆشخانە حكومیەكان لەخزمەتی خەڵكی هەژارو داماودان.  

Saturday, August 4, 2012

خەستەخانە و زێرەڤانی


د. رەوشت رەشید

ماوەیەك بەر لە ئێستا بۆ وەدەستهێنانی هەندێك لە مافەكانیان پزیشكانی شاری هەولێر مانگرتنێكیان راگەیاند. یەكێك لە هۆكارەكانی ئەو مانگرتنە ئەوە بوو چەندین جار لەلایەن چەكدراران و هەندێك خەڵكی دەسەڵاتدار لەكاتی ئیشكردن هێرش كراوەتە سەر پزیشكان و سوكایەتیان پێكراوە، هەربۆیەش یەكێك لە داواكان بریتی بوو لەوەی چیتر هێزەكانی پۆلیس لە پاسەوانێتی و پرسگەی نەخۆشخانەكان نەمێنن و لەجیاتی ئەوان هێزەكانی زێرەڤانی بەو كارە هەڵبستن، بەوپێیەی كە پۆلیس نەیتوانیوە وەكو پێویست بەرگری و پارێزگاری بكات و بەبەرچاوی ئەوانەوە سوكایەتی بە پزیشكان كراوەو هەندێك جاریش پۆلیس خۆی بەشداری ئەو سوكایەتیپێكردنەی كردووە.  
دیارە پزیشكان چەندین داوای تریشیان پێشكەش بە حكوكمەت و لایەنە  پەیوەندیدارەكان كردبوو بەڵام یەكەم داوا كە جێبەجێ‌ كرا بریتی بوو لەوەی پرسگەو پاسەوانێتی سەرجەم نەخۆشخانەو بنكەكانی تەندروستی لە هەولێر تەسلیم بە زێرەڤانی كرا.
ئەگەرچی تا سەرئێسقان هاودەنگ و هاوڕام لەگەڵ پزیشكانی هاوەڵم بۆ وەدیهێنانی مافەكانمان و بەهەموو شێوەیەك دژی ئەو پێشێلكاریانەم كە دەرهەق بە پزیشكان دەكرێت، بەڵام ئەمە رێگر نیە لەوەی چەند پرسیارو سەرنجێك بخەمە روو دەربارەی سپاردنی نەخۆشخانەكان بە هێزەكانی زێرەڤانی .
سەرەتا دەپرسم ئایا بۆچی لە وڵاتی ئێمە پۆلیس دسەڵاتی نیەو بۆچی زێرەڤانی هەیبەت و دەسەڵاتی لە هی پۆلیس زیاترە؟ ئایا ئەو شتانە چین كە زێرەڤانی دەتوانێت بیانكات و پۆلیس ناتوانێت؟ ئایا كێ‌ بەرپرسە لەوەی هێزێكی یاسایی ودێرینی وەكو پۆلیس ئاوا بچوك بێتەوەو هەیبەت و شكۆ و متمانەی لای خەڵك نەمێنێت و وابكات پزیشكان داوای هێزی ترو پاڵشتی تری جگە لەپۆلیس بكەن؟
كاتێك باسی زێرەڤانی دەكرێت من بیرم بۆئەوە دەچێت كە هێزێك بێت لە حەمرین و خانەقین و مەندەلی و ناوچە جێناكۆكەكان خەریكی خزمەت و گیانفیداكاری بن و سینگی خۆیان كردبێتە قەلغانی گولەی هەموو ئەو دوژمنانەی كە دەیانەوێت غەدر لە كورد بكەن، نەوەك چەند چەكدارێك بن لە پرسگەی نەخۆشخانەكان خەریكی چارەسەركردنی كێشەی نێوان پزیشكان و هاوڵاتیان بن و دەسەڵات بەكاریان بێنێت بۆئەوەی بیسەلمێنێت كە پۆلیس تواناو شەرعیەتی پاراستنی یاسا وژیانی خەڵكی نیە. هەبۆیەش وێنەی ئەوەی كەوا یەكەم كەسێك كە لەنێو بنكەكانی چارەسەری پێشوازی لە نەخۆش و هاوڵاتیانی مەدەنی بكات بریتی بێت لە زێرەڤانی وێنەیەكە چەندە كۆمیدیە ئەوەندەش تراژیدی و، دۆخێكە چەندە نەشازە ئەوەندەش غەمگین و ناهاوسەنگ.
دیارە ئەم دۆخە زۆر نزیكە لەوەی لەسەردەمی بەعس دەربارەی پۆلیس و هێزە تایبەتەكان دەمانبینی. بەعس ئیشێكی گەورەی كرد بۆئەوەی پۆلیس و هێزە مەدەنیەكان بەهاو دەسەڵاتیان نەمێنێت و لەبری ئەوان چەندین هێزی تری لەژێر ناوی جۆراوجۆری وەك (قوات خاسە) و (فیدائیەكانی سەدام ) و (حەرەس جمهوری) و (مغاویر) دروست كرد كە هەرهەموویان دەسەڵاتیان لەهی پۆلیس زیاتر بوو.
ئەم داوایەی پزیشكان و ئەم قەبوڵكردنەی حكومەت دانپیانانێكی زۆر ئاشكرایە كە پۆلیس لە وڵاتی ئێمە دەسەڵاتی نیە و هی ئەوە نیە پشتی پێببەسترێت، لەلایەكی تریش مەیلێكی دەسەڵاتە بۆ شەرعیەتدان و جێپێگرتنەوەی هێزی تری وەك زێرەڤانی و بەشداریپێكردنی ئەو هێزانەیە لە ژیانی مەدەنیانەی خەڵك و فەرمانبەران و بەعەسكەریی كردنی نەخۆشخانەو فەرمانگە حكومی و خزمەتگوزاریەكانە، كە بەمانایەكی تر بریتیە لە بەعەسكەرتارێتیكردنی ژیان.
ئێستا داواكەی پزیشكان وەك مسەلەی فیلەكەی خاوەنشكۆ وایە: لەجیاتی ئەوەی گلەیی لە دەسەڵات بكەن و بڵێن چەكدار و پیاوە دەسەڵاتدارەكانی ئێوە لەنێو بنكەكانی تەندروستی شكۆو كەرامەتیان شكاندووین، هاتوون ئەڵێن ئەی خاوەنشكۆ زێرەڤانی و هێزی تایبەتمان بۆ بنێرە بۆئەوەی بەردەوام بەبەرچاومانەوە بن و ئاگایان لێمان بێت. هیوادارم رۆژێك نەهێت پزیشكان بلێن هەزار خۆزگەمان بە كفن دز.    




Friday, July 20, 2012

وەزیفەو ویژدان


د. رەوشت رەشید

كەسێك لە ماناكانی ژیان و ئەخلاق تێبگات دەزانێت كە ئیلتیزامێكی ئەخلاقی ومەبدەئی هەموو خاوەن پیشەیەك بەپیشەكەی خۆی دەبەستێتەوە، جا ئەم پیشەیە رەسمی بێت یان غەیرە رەسمی ، حكومی بێت یان غەیر حكومی. لەنێوان دارتاشێك وپیشەكەی جۆرێك لە ئیلتیزام هەیە، لە نێوان وێنەگرێك و ئیشكردنەكەی جۆرێك لە ئیلتیزام هەیە، لەنێوان نوسەرێك ونوسین، لە نێوان مامۆستایەك ومەنهەجی وانە گوتنەوە، لەنێوان فەرمانبەرێك ودائیرەكەی.. لەنێوان هەموو ئەمانەدا جۆرێك لە ئیلتیزام هەیە. ئەم ئیلتیزامە ماناو مەدلولی جۆراوجۆری لەپشتە، لەوانەیە ئەو ئیلتیزامە پیشەیی بێـت ، یان ئیستاتیكی، یان پەروەردەیی، یانیش ئینسانی، بەڵام دواجار هەریەك لەو ئیلتیزاماتانە ئەخلاقێك دەیانبات بەڕێوە كە بەبێ‌ ئەو ئەخلاقیاتە، هەم پیشەكەو هەم خاوەنی پیشەكەش بەشێكی زۆر لە هەیبەت ورەوایەتی خۆیان لەدەست دەدەن ودەكەونە چوارچێوەی گومانەوە.
لە ماوەی رابردوودا رێپۆرتاژێكم بینی كە لەیەكێك لە رۆژنامەكان بڵاوكرابوەوە،  ئەو رێپۆرتاژە ناوی یەكێك لە پزیشكە پسپۆرەكان دێنێت كە وەڵامی برادەرانی ئەورۆژنامەی نەداوەتەوەو فەرمویەتی:(لە عیادە مەجالم نیە، مەگەر لە دەرفەتێكی تر بێن بۆ نەخۆشخانە). 
دیارە ئەمە تاكە رووداونیە، من بۆخۆم رۆژێكیان چومە عیادەی یەكێك لە پزیشكە پسپۆرەكانی هاوپیشەی خۆم، ویستم باسی بابەتێكی لەگەڵدا بكەمەوە، یەكسەر رایگرتم وگوتی: (دكتۆر گیان ئەم مەوزوعە لێرە باس مەكە، وەرە لە نەخۆشخانە باسی دەكەین).
دیارە مانای هەرە سادەی ئەم وەڵامەی ئەو پزیشكە بەرێزانە ئەوەیە ئەوان لە عیادە سەرقاڵی نەخۆش بەڕێكردنن ومەجالی قسەو باسیان نیە، بەڵام لە نەخۆشخانە مەجالیان زۆرە..لێرەدا دەپرسین ئایا بۆچی پزیشكان لە عیادەی تایبەتی خۆیان مەجالی قسەكردنیان نیە بەڵام لە نەخۆشخانە مەجالیان زۆرە؟ ئایا بۆچی پزیشكان لە عیادەكانیان كات ئەوەندە گرنگە كە مەجالیان نیە دوو قسەی تیا بكەن، كەچی لە نەخۆشخانە كە رۆژانە هەزاران نەخۆش رووی تێدەكات وپڕە لە ئیش وسەرقاڵی، كات ئەوەندە بێنرخەو ئەوەندە زۆرە كە ئاساییە هەرباس وخواسێكی لێبكەنەوەو تا حەز دەكەن قسە بكەن؟!.
 من لێرەدا هەندێ‌ لەو خاڵانە باس دەكەم كە تێماندەگەیەنێت ئەو هەموو مەجالەی پزیشكان لە نەخۆشخانە حكومیەكان لەكوێوە دێت:
1- هەموو پزیشكێكی پسپۆر لە هەفتەیەكدا رۆژێكی بۆ دانراوە كە دەبێت لەو رۆژەدا لە سەعات هەشتی بەیانی تا یەكی نیوەڕۆ نەخۆش ببینێت وچارەسەریان بكات. زۆربەی پسپۆرە بەرێزەكان لەو پێنج سەعاتەی كە بۆیان دانراوە تەنها چەند دەقیقەیەك دەچنە راوێژكاریەكان و، پاشان وەزعەكە تەسلیمی ئەو پزیشكە گەنجانە دەكەن كە لە قۆناغی خوێندن وفێربووندان . 
2- هەر پزیشكێكی پسپۆر پێویستە هەموو بەیانیەك ، هەموو ئەو نەخۆشانە ببینێت كە داخیلی كردوون و، دەبێت بە تێروتەسەلی بیانپشكنێت و، بەردەوام چاودێری باری تەندروستیان بكات. كەچی لە نەخۆشخانەكانی ئێمە جگە لە ژمارەیەكی كەمی پزیشكان، هیچ پزیشكێكی پسپۆر وەكو پێویست بەو كارە هەڵناستێت وزۆربەیماندوبون وبەرپرسیارێتی دەخەنە ئەستۆی پزیشكە لاوەكان.
3- لە هەندێ‌ لە نەخۆشخانەكان شوێنێك هەیە پێیدەڵێن شوێنی ئیسراحەتی پزیشكان. ئەوەی جێی سەرەنجە ئەوەیە ئەو شوێنە لەگەرمەی دەوامی رەسمیدا وەكو دیوەخان وایەو، بەشێكی زۆری پسپۆرەكان لەوێ‌ خەریكی چا خواردنەوەو نوكتە گێڕانەوەن ، لەكاتێكدا نەخۆشەكان ئەم ژورو ئەو ژور بەدوای ئەم بەرێزانە دەگەڕێن. ئەو پزیشكانەش كە ناچنە ئەو شوێنە یان لە ژوری تایبەتی خۆیانن یانیش نەخۆشخانە بەجێدەهێڵن ودەڕۆن ئۆغر.
ئیدی پزیشكێك لە راوێژكاری دەوام نەكات و، لە هەفتەیەكدا تەنها چەند دەقیقەیەك نەخۆشەكان ببینێت و باقی خەریكی چا خواردنەوەو ئینتەرنێت وقسەی قەڵەو بێت، چۆن  لە نەخۆشخانەدا مەجالی یەكجار زۆرنابێت، بەتیایبەت كە دەسەڵاتێك نەبێت  لێیبپرسێتەوەو پێی بڵێت: ئەی ئەوەی ئیدیعای مرۆڤدۆستی دەكەیت،  خۆ تۆ لە نەخۆشخانەش پارە وەردەگریت،  تاكەی ئەو هەموو بێویژدانیە؟  
   

Sunday, July 1, 2012

یەكێتی و پارتی لە چ وەزعێكدان


د. رەوشت رەشید

لەپەیرەوی ناوخۆی سەندیكای پزیشكانی كوردستان هاتوە كە دەبێت سەندیكا هەموو چوارساڵ جارێك هەڵبژاردن و كۆنگرەی خۆی بكات. بەڵام نزیكەی 10-12 ساڵ تێپەری و سەندیكای پزیشكان كۆنگرەی نەكردووەو لەرووی یاساییەوە شەرعیەتی نەماوەو دوای یەكگرتنەوەی دوو لەتەكەی سەندیكا، شەش مانگ یەكێـتی و شەش مانگیش پارتی سەندیكا بەرێوە دەبات و وەك هەڵگرتنی تەرمی مردوو، بەنۆرە لەیەكتری وەردەگرن. 
ئەم بەرێوەبردنە هەزەلیە كە لە هەمووشتێك دەچێت لە كاری سەندیكایی نەبێت ناكەینە تەوەری قسەكردن، بەڵام دەمانەوێت قسە لەسەر هەڵوێست و وەزعی ئەم دوو حیزبە بكەین لە پرۆسەی ئەنجامدانی كۆنگرەی داهاتووی سەندیكای پزیشكان.
پێش نزیكەی 10 مانگ ودوای فشارێكی زۆر لەلایەن پزیشكان بە كتابێكی رەسمی لەلایەن سەندیكای پزیشكانەوە بریاردرا كە لەمانگی 11 ی ساڵی 2011 هەڵبژاردنی سەندیكا ئەنجام بدرێت. ئیدی لێژنەی ئامادەكاری كۆنگرە پێكهێنراو پزیشكان ئاگاداركرانەوە كە خۆیان ئامادە بكەن بۆ هەڵبژاردن. 

سەرەتا یەكێتی وپارتی وا تێگەیشتبوون كە ئەم جارەش دەتوانن وەكو هەموو جارێك پۆست و پایەوكورسیەكانی سەندیكاكە لەنێوان خۆیان بەش بكەن و بە سینارۆیەك دیموكراسیەتی هەڵبژاردنی سەندیكا بە میدیاو پزیشكان بفرۆشنەوە. بەڵام دواتر كاتێك بینیان پزیشكان چاویان لەجاران كراوەترەو هۆشیارتر لەجاران سەیری تێكرای پرۆسەكە دەكەن وكاتێك تێگەیشتن كە ئیدی خەڵك گاڵتەی بەم مۆدیلی بەرێوەبردن و بەم مەهزەلەی دیموكراسیەتە دێت وچیتر پزیشكان ئامادە نین كوێرانە بچنە هەڵبژاردن و بەشداربن لە پێكهێنانی سەندیكایەكی سەوز وزەردی كارتۆنی، ئیدی كێشە كەوتە نێوان ئەندامانی لێژنەی ئامادەكاری هەڵبژاردن ولەدەرەوەش یەكێتی وپارتی كەوتنە یاریكردن و پلاندانان بۆ پەكخستنی پرۆسەكە. 
ئەوەبوو هەر رۆژەو بریارێك و هەر رۆژەی بەروارێك بۆ ئەنجامدانی هەڵبژاردنەكە دەخرایە روو. سەرەتا بریاریان دا هەڵبژاردن بەلیستی حیزبی داخراو بێت ،دوایی كە نارەزایی پزیشكانیان بینی وتیان نەخێر بە لیست نابێت بەڵكو هەموو پزیشكێك دەتوانێت ببێتە نوێنەری پزیشكان وهەڵبژارن بە كراوەیی دەبێت. پاشان ئەندامانی یەكێتی و پارتی كەوتنە بڵاوكردنەوەی نوسین و بەیاننامە لەدژی یەك. هەریەك ئەوەی تری بەوە تاوانبار دەكرد كە یەكلایەنانە بریار دەدات وپابەند نیە بە ئیتیفاقیەی ستراتیژی. دواتر دوای چەندین كۆبوونەوەو دوای چەندین  جار گۆرینی ئەندامانی لێژنەی ئامادەكار و دوای چەندین دواخستن بۆ بەرواری هەڵبژاردنەكە بریاریان دا كە هەڵبژاردن بەشێوەی لیستی كراوەی رێژەی بێت و یەكێتی و پارتی بەیەك لیست بەشداری هەڵبژاردن بكەن و هەڵبژاردنەكەش لەمانگی 5 ی 2012 بكرێت.

كاتێك سەیری ئەم فلیمە دەكەین یەكەم پرسیار كە دێت بە هزرمان ئەوەیە بۆدەبێـت هەڵبژاردنی پزیشكان بكرێت بە پرۆسەیەكی سیاسی حیزبی؟ بۆدەبێت پزیشكان نەتوانن بەشێوەیەكی سەربەخۆ و بێ‌ دەست تێوەردانی یەكێـتی وپارتی وهێزە سیاسیەكانی دی نوێنەری خۆیان هەڵبژێرن؟ تاكەی دەبێت سێبەری یەكێتی و پارتی بەسەر هەموو پرۆسەیەك و هەموو كونجێكی ژیانی ئەم میللەتەوە بێت. بۆ دەبێت لەدەرەوەی بریار وبەرژەوەندیەكانی یەكێتی وپارتی هیچ بریارو بەرژەوەندیەكی دیكەی گشتییش مومكین نەبێت؟
بەڵام لەلایەكی ترەوە ئەم وێنەیە چەندە تراژیدی و خەمهێنە، ئەوەندەش مژدەبەخشەو ئەوراستیەمان پێدەڵێت كە یەكێتی و پارتی لە چ دۆخێكی ناجۆر و ناهەموار دەژین. ئەم رووداوە تێماندەگەیەنێت كە یەكێتی و پارتی بەراستی متمانەو باوەریان لەنێو توێژە رۆشنبیرەكانی كۆمەڵگای ئێمە لەدەستداوەو خۆیشیان بەبینینی ئەو ژمارە كەمەی ئەندامانیان و بەم هەموو نارازی و بەرهەڵستكارە وبەدابەزینی ئاستی خەبات و تێكۆشانی سیاسیان بۆ ئاستی شەركردن لەسەر كورسیەكی سەندیكای پزیشكان و نەتوانینیان لە دەستنیشانكردنی چەند كادیرێك كە جێی متمانەو رەزامەندی خەڵك بن، تێگەیشتوون كە لە چ وەزعێكی ناهەموار وپڕناكۆكیی دەژین. وەزعێك كە چەندە ناجۆرو تاریكە ئەوەندەش مژدەی سەرەتایەكی تازە بە كۆمەڵگای ئێمە دەبەخشێت.


Saturday, June 23, 2012

چەك و كارەسات


د. رەوشت رەشید

چەند رۆژێك لەمەوبەر لەدوای چەند یاریەكی یتۆپی پێی ئەوروپی لەشاری هەولێرو شارەكانی تری كوردستان تەقەیەكی زۆر كراو چەندین جاری تریش بەبۆنەی بردنەوەی تیپێكی وەرزشی یانیش لەبەر هەر بۆنەیەكی تر ئاسمانی شارەكان كراون بە یەك پارچە ئاگرو لەگەڵ خۆیدا چەندین قوربانی خستۆتە نەخۆشخانەو گۆرستانەكانەوە. كاتێكیش پێش چەند رۆژێك دەربارەی ئەم دیاردەیە چاوپێكەوتن لەگەڵ یەكێك لە بەرپرسەكانی پۆلیسی شاری هەولێر كرا زۆر بە راشكاوانە ووتی: ئێمە توانای كۆنترۆڵكردنی ئەم دیاردەیەمان نیە. هۆكاری سەرەكی ئەم تەقەكردنە ئەوەیە هەولێرو شارەكانی دیكەی كوردستان بونەتە جبەخانەیەكی گەورەو دەگمەن وایە ناڵێك بدۆزیتەوە پارچەیەك چەكی تێدا نەبێت.

ئەم پرچەك كردنەی وڵات هەربەتەنها نەبۆتە هۆی تەقەكردن لەكاتی بۆنەكان و برینداربوون ومردنی چەند كەسێك دەرەنجامی ئەو تەقەكردنە، بەڵكو لەگەڵ خۆیدا چەندین دەرەنجامی دیكەی نێگەتیڤی خستۆتە نێو ژیانی ئێمە.
یەكێك لە دەرەنجامەكان بریتیە لەوەی بەشێكی زۆری كێشەو گرفتە كۆمەڵایەتیەكان بەخوێن و  مەرگەسات تەواو بن. كاتێك دوو كەس یان دوو بنەماڵە دەبێتە شەریان، گومانی تێدا نیە ئەگەر چەك لەبەردەست نەبێـت ئەوا لەخراپترین حاڵەتدا شەرەكە بەچەند بۆكسێك یان ئەوپەریەكەی سەرشكانێك كۆتایی دێت و دواتر ئاشتبوونەوەو ئاسایی وەزعەكە كارێكی ئاستەم نابێت. بەڵام كاتێك چەك لەبەردەست بێت ئەوا دەرەنجامی كێشەو شەرو ناتەباییە كۆمەڵایەتیەكان ئەو كارەسات وماڵوێرانیە دەبێت كەلەماوەی رابردوودا لە چەمچەماڵ و هەولێر و دهۆك روویانداو تیایدا چەندین رۆڤ لەسەر چەند گرفتێكی زۆر سادە بوونە قوربانی.
 دەرەنجامێكی دیكەی ئەو پرچەك كردنە بریتیە لەو هەموو حاڵەتی خۆكوشتنەی كەلەرێگەی چەكەوە ئەنجام دەدرێن. لێكۆڵینەوە زانستیەكانی بواری تەندروستی دەروونیی ئەوەیان سەلماندوە كە یەكێك لە هۆكارەكانی خۆكوشتن بریتیە لە فەراهەمبوونی كەرەستەی خۆكوشتن (وەك ئاگرو چەك و دەرمان...) . هەبوونی چەك لەزۆربەی ماڵەكانی كوردستان یەكێكە لەو هۆكارانەی وایكردوە بەشێك لەگەنجان لەرێگەی چەكەوە كۆتایی بەژیانیان بێنن و رەنگە ئەگەر ئەو چەكە لەبەردەست نەبێت خۆكوشتنەكە دوابكەوێت و دواتر رێی لێبگیرێت.
ئەمە جگە لەوەی كە ئەم پرچەك كردنە جۆرێك لە هەستی خۆبەزلزانیی و توندوتیژی وعەنتەریاتبازیی لای هەندێك لە خەڵك دروست كردووە كە رۆحی لێبوردن وبەخشندەیی تاسەرئێسقان لەكۆمەڵگای ئێمە كاڵ كردۆتەوە.

ئێستا بابپرسین ئەم پرچەك كردنە لەكوێوە سەرچاوەی گرتووە و هۆكارەكانی كامانەن؟
دیارە بەشێك لە پرۆسەی پرچەك كردنی كۆمەڵگای كوردی دەگەرێتەوە بۆ سەردەمی بەعس وپەیوەندیدارە بە پرۆسەی بەجاشكردنی كورد كاتێك بەعس چەك و تەقەمەنیەكی زۆری بەسەر جاشەكان دابەشكرد.
ئەم پرۆسەیە بەردەوام بوو تا راپەرین، لەراپەرینیش رێژەیەكی زۆری چەك كەوتە دەست هاوڵاتیان و ماڵێك نەما پارچەیەك چەك تیایدا نەبێتە مەزهەریەی ژووری مێوانەكانی.
دواتریش لەشەری ناوخۆدا دەسەڵاتی كوردی دیسان پرۆسەی پرچەك كردنی ماڵی كوردی زیندوو كردەوەو جارێكی تر چەكهەڵگرتن و هەبوونی چەك لە هەموو ماڵێك بوو بە مۆدێل.
گەورەترین كێشە لەم دۆخەدا ئەوەیە بەشێكی زۆر لەو خەڵكانەی چەكیان هەیە مۆڵەتی یاساییان هەیەو تائێستاش دەسەڵاتی كوردی بەردەوامە  لەبەخشینی ئەو مۆڵەتەو كەچی لەولاشەوە دەفەرموون( ئێمە توانای كۆنترۆڵكردنی تەقەكردنمان نیە).
بێگومان توانای كۆنترۆڵكردنتان نامێنێت چونكە خۆتان شەرعیەتتان بەخشیوەتە چەكهەڵگرتن و خۆتان بەشداربوون لە پرچەك كردنی ئەم وڵاتەو تائێستاش بەردەوامن لەم شەرعیەتپێدانە.

یەكێك لەو هەنگاوە گرنگانەی كە دەبێت حكومەت بیری لێبكاتەوە بۆچارەسەركردنی كێشەی هەبوون و بەكارهێنانی چەك لەناو كۆمەڵگا بریتیە لە دەركردنی بریارێكی یاسایی بۆ قەدەغەكردنی هەبوونی چەك لە ماڵەكان و سەندنەوەی مۆڵەتی چەكهەڵگرتن لە هاوڵاتیانی ئاسایی و سیڤیل وكورتكردنەوەی مۆڵەتی  هەڵگرتن و بەكارهێنانی چەك بۆ پاسەوان وسەربازو پۆلیس و هێزە یاسایی و شەرعیەكان، ئەگینا حكومەت بەرپرسی یەكەمی ئەم هەموو ماڵوێرانیە دەبێت كە چەك بەرهەمی دێنێت. 

كۆمەڵگا و دڵرەقیی

د. رەوشت رەشید

خەیاڵی ناسیونالیستیانەی كوردی بەدرێژایی مێژوو چەندین چیرۆك و گوتنی شاعیریانەی  خستۆتە نێو هزرو بیركردنەوەی تاكی كوردیەوە، بۆیەش ناوی دەنێم خەیاڵ، چونكە تا ساتەوەختی ئێستا نەیتوانیوە چوارچێوەی شاعیریەت و دروشمبازیی ببەزێنێ ولەواقیع نزیك بێتەوەو  وێنەیەك یان مۆدیلێكی ئەو بزوتنەوە ناسیونالیستیانە بێت كە لانیكەم لە ناوچەكە ئامادەگیان هەیە.
 دیارە نمونەی ئەو چیرۆك و گوتەزا خەیاڵیانە زۆرن، وەكئەوەی دەڵێت:  پیاوی كورد ئازاترین پیاوی دونیا و ئافرەتی كورد جوانترین ئافرەتی دونیاو سروشتی كوردستان بەهەشتی سەرزەمین و عەقڵی كورد زیرەكترین عەقڵەو شانسی كورد خراپترین شانسە. ئەم بۆچوونانە ئەگەر لەنێو چوارچێوەی خەونبینینی نەتەوەیی بمێننەوە مافێكی شەرعی هەموو نەتەوەیەكە، بەڵام كاتێك دەبێـتە رستەی دوبارەبوەوەی نێو دەزگاكانی راگەیاندن و لە كۆروكۆبوونەوەكان شانازی پێوە دەكرێت ئەوا و پێویستی بە رەخنەو قسەلەسەركردن هەیە و لانیكەم نابێت رەخنەگران و چاودێران ئەشهەدوبیلای بۆ بەكەن.

 یەكێك لەو چیرۆك و واهیمانەی كە بەردەوام خەیاڵی ناسیونالیستیانەی كوردی بەرهەمی دێنێت  ئەوەیە كە كۆمەڵگای كوردی بەبەزەییترین و بەئەمەكترین كۆمەڵگای دونیایەو ئەگەر تۆزقاڵێك رەحم و مرۆڤدۆستی مابێت ئەوا لای كورد ماوە ئەگینا سەرجەم نەتەوەو كۆمەڵگاكانی تر لێی بێبەرین.
من بۆ بەتاڵكردنەوەی ئەم وەهمە نمونەكانی شەری ناوخۆو براكوژیی دیلكوژی و وهەزاران چیرۆكی كوشتن وتاڵانكردنی ماڵی كورد بەدەستی كورد و هەزارەها نمونەی غەدرو ناعەدالەتیی كۆمەڵایەتی جێدەهێڵم بۆ ئێوەی بەرێز بەڵام بەپێویستی دەزانم نمونەیەكی بچوك بێنمەوە لەسەر دڵرەقیی و بێبەزیی خێزان و كۆمەڵگای كوردی كە لە ماوەی رابردوو لە كوردستان روویداو بوو بە بابەتی میدیاكان. ٠(مناڵێك لەسەر ئەوەی یاری لەگەڵ چەند كەروێشكێك دەكات زۆر دڵرەقانە لەلایەن باوك وباوەژنی داركاری دەكرێت و لەئەنجامی ئەو لێدانە دڵرەقانەیە دەكەوێتە نەخۆشخانە). 

ئەگەرچی من لە ماوەی كاركردنم وەكو پزیشكێكی دەروونیی لەئەزمونی خۆم وئەزمونی هاوەڵەكانم چەندین نمونەی هاوشێوەمان بینیوە یان بیستووە، بەڵام بۆیە قسەلەسەر ئەم رووداوە دەكەم چونكە بۆتە بابەتی میدیاوراگەیاندن.
ئەم نمونەیە روداوێكی بێبنچینەو راگوزەر نیە بەڵكو رەگوریشەی پەروەردەیی وكولتوری توندی هەیە لەنێو كۆمەڵگەی كوردیدا. ئەو دەمەی لەلایەن وەزارەتی پەروەردە بریاری قەدەغەكردنی لێدانی قوتابی دەركرا كەم نەبوون ئەو مامۆستاو پسپپۆرانەی بواری پەروەردە كە پێیان وابوو ئەم بریارە هەڵەیە و بەبێ‌ لێدان پرۆسەی پەروەردە ناكامڵ و نادروست دەبێت. 
پێش ماوەیەكیش كاتیك باسی ئەوە كرا پەرلەمان بریارێك دەربكات تیایدا لێدان و ئەشكەنجەدانی منداڵ قەدەغەبكات و رێگە بەمناڵ وهەرزەكار بدات لەكاتی پێویست شكات لەو كەسانە بكات كە توندوتیژی بەرامبەر دەنوێنن، بینیمان كەچۆن هەندێك لە گوتارخوێنە ئایینیەكان و چەند كەسایەتیەكی كۆمەڵایەتی رەخنەیان لەم بریارە دەگرت وباسی ئەوەیان دەكرد كە (رێگەگرتن لە لێدانی منداڵ دەرگاكردنەوەیە بەسەر بەدرەوشتی وشوبهاندنی كۆمەڵگەی رەوشتبەرزی كوردیە بە كۆمەڵگەی سەرلێشێواوی رۆژئاوایی). ئەمە جگەلەوەی لەچەندین موناسەبەی تردا بیستوومانە كە ئەگەر منداڵ سنوری بەزاند دەبێت تەمبێ‌ بكرێت ولێیبدرێت و زۆرجاریش هەندێ لە مامۆستایانی ئایینی بۆ سەلماندنی ئەم بۆچوونە پشتیان بەستووە بەهەندێ‌ تێكست وبەڵگەی ئایینی. 

ئەم پاڵپشتیە ئایینی و كۆمەڵایەتیە بۆ توندوتیژی لەلایەك و ئەو سیتسەمە سەقەتەی پەروەردە لەلایەكی ترو ئەو پێشینە مێژوویەی كورد كەپراوپریەتی لە خوێن و تۆڵەو توندوتیژی، كۆمەڵگایەكی بەرهەمهێناوە  تاسەرئێسقان دڵرەق وتوندوتیژ، كۆمەڵگایەك كە چەندە مەبدەئی لێبوردەیی و بەزەیی تێدا كاڵ و لاوازە دەئەوەندەش مەبدەئی رقلێبوونەوەو تۆڵەسەندنەوەی تێدا بەهێزو بەرقەرارە. ئەمەش وایكردووە بەردەوام چیرۆكی هاوشێوەی چیرۆكی مناڵی كەروێشكەكان ببیستین و بەردەوام مێژوومان پڕی بێت لە توندوتیژی و خوێن.

Friday, April 6, 2012

پزیشكانی نیشتەجێ‌ و پاداشتی حكومەت و خەڵك


د. رەوشت رەشید

سەرەتا بابزانین پزیشكی نیشتەجێ‌ كێیە؟ پزیشكی نیشتەجێ‌ ئەو پزیشكانەن كە زۆربەی كات دەبێـت لەنێو نەخۆشخانەكان ئامادەبن هەربۆیەش پێیان دەڵێن نیشتەجێ‌، واتە نیشتەجێی نەخۆشخانەن. ئەمانیش دوو جۆرن: پزیشكی نیشتەجێی خولاو ( مقیم دوری): ئەوانەن كە تازە كۆلێژیان تەواو كردووەو بۆماوەی دوو ساڵ هەر جارەو لە نەخۆشخانەیەك دەوام دەكەن و سەرجەم نەخۆشخانەكانی فریاكەوتن و یەكەكانی بوژانەوەی دڵ و رەدهەو بەشەكانی نەخۆشخانەكان بەرێوەدەبەن. جۆری دووەمی پزیشكانی نیشتەجێ‌ بریتین لە پزیشكانی نیشتەجێی دێرین ( مقیم اقدم) ئەمانە ماوەی نیشتەجێبوونی خولاویان تەواو كردوەو دوای ساڵێك خزمەتكردن لە شارۆچكەكان گەراونەتەوە بۆ ناو نەخۆشخانەكانی شارو لە پسپۆریی جیاجیا وەكو پزیشكی نیشتەجێی نێو نەخۆشخانەكان كاردەكەن و كاتێك پزیشكی نیشتەجێی خولاو شتێكی لەلا زەحمەت بێـت پشت بەمانە دەبەستێت و داوای یارمەتی لەمانە دەكات.
پزشكانی نیشتەجێ‌ زۆربەی ژیانیان لەنێو نەخۆش و نەخۆشخانەكانە. كاتێك نەخۆش دەروات بۆ نەخۆشخانەكانی فریاكەوتن و بنكەكانی چارەسەریی زۆربەی كات یەكەم پزیشك كە پێشوازی لە نەخۆشەكە دەكات و چارەسەریی بۆ دەكات پزیشكی نیشتەجێیە. ئەوەی چاودێری بەردەوامی تەندروستی نەخۆشەكانی فریاكەوتن و یەكەكانی بوژانەوەی دڵ دەكات پزیشكیی نیشتەجێیە. ئەوەی شەونخوونیی بەدیار نەخۆشێكەوە دەكات و تابەیانی بەدیاریەوە دادەنیشێـت پزیشكی نیشتەجێیە. ئەوەی بەردەوام سەماعەو ئامێری پشكنینی فشاری خوێنی بەدەستەوەیەو لەم نەخۆش بۆ ئەو نەخۆش و لەم ژوور بۆ ئەو ژوری نەخۆش راكەراكەیەتی و بەردەوام بەنێو نەخۆشەكاندا دێت ودەچێت پزیشكی نیشتەجێیە. ئەوەی بەیانیان پێش هەموو كەس و شەوانیش دوای هەموو كەسێك دەچێـت پشكنین بۆ ئەو نەخۆشانە ئەنجام دەدات كە لە نەخۆشخانەكان داخیل كراون، پزیشكی نیشتەجێیە. ئەوەی لەكاتی تێكچوونی تەندروستی نەخۆش لەنیوەشەو ئاگادار دەكرێتەوەو هەمیشە ئێشكگرو بێدارە پزیشكی نیشتەجێیە. ئەوەی تەحەمولی تورەبوون و هەرەشەو هەڵچوونەكانی نەخۆش و كەسوكاریان دەكات پزیشكی نیشتەجێیە. هەروەها ئەوەی تەحەمولی تورەبوون و هاوارەكانی پزیشكانی پسپۆرو دەكات و هەندێ جاریش باجی هەڵەو ناتەباییەكانی پزیشكانی پسپۆر دەدات پزیشكی نیشتەجێیە.
بەكورتی پزیشكی نیشتەجێ‌ نەبێت نەخۆشخانەكانی فریاكەوتن و بوژانەوەی دڵ و سەرجەم یەكەو بنكەكانی چارەسەری پەكیان دەكەوێـت و تێكرای سیستەمی چارەسەری لە وڵات تووشی قەیرانێكی گەورە دەبێت.
با ئێستا بپرسین: لەئاست ئەم هەموو ماندووبوون و شەونخوونی و بەرپرسیارێتیە، خەڵك و حكومەت چۆن پاداشتی پزیشكانی نیشتەجێ‌ دەدەنەوە؟
حكومەت وما ادراك ما الحكومەت؟ ئەوەی كە خەڵكی برد بە هەلاكەت، زۆربەداخەوە  كەمترین حیسابی بۆ ئەم ماندووبوون و ئەم رۆڵەی پزیشكانی نیشتەجێ‌ كردووە. لەرووی ماددیەوە موچەی مانگانەی پزیشكێكی نیشتەجێ‌ كە زۆربەیان كرێچین بەشی كرێی خانوەكەو مەسرەفی مانگێكی بژێوی خۆی و خانەوادەكەی ناكات و لەتێكرای مانگەكە ناتوانێت ئەوەندە لەخۆی سەرف بكات  كە كوری بەرپرسێكی نەخوێندەواری حیزب لە دوو شەو سەرفی دەكات. پاشەكەوت و بینینی دونیا و سەفەرو ئەمانەش یەكێكن لە خەیاڵە رەنگاورەنگەكانی پزیشكانی نیشتەجێ‌.
هەرچی كۆمەڵگاو خەڵكیشە زۆرجار هەڵوێستیان لەم هەڵوێستەی حكومەت باشتر نیە. ئەوەتا لەلایەك لەجیاتی دەستكوشین و دەستخۆشیكردن لێرەو لەوێ‌ دەست ئەكەن بە گلەیی كردن لەپزیشكانی نیشتەجێ‌ و دەڵێن موقیمەكان هیچ نازانن. لەلایەكی تریش زۆرجار لە بەشەكانی فریاكەوتن و لە نەخۆشخانەكان هێرشیان دەكەنە سەرو سوكایەتیان پێدەكەن و هەندێجاریش لێیان دەدەن. خۆ ئەگەر پزیشكێكیش دەمی كردەوەو گلەیی كرد، ئەوا پێش هەموو خەڵك سەندیكا خاوەن هەڵوێستەكەی پزیشكان لەلایەك و میدیا نمونەییەكەی كوردستان لەلایەكی تر رەخنەیان لێدەگرێـت و پێیان دەڵێـت ئێوە پزیشكن ودەبێـت تەحەمولی تورەبوون و هەڵچوونەكانی خەڵك بكەن.
 ئیدی بەمجۆرە پزیشكانی نیشتەجێ‌ وەكوسەربازێكی وون لەنێوان بەرداشی حكومەت و خەڵك بوون بە قوربانیەكی بەردەوام لەم سیتسەمە گەندەڵەی كوردستان.  

Saturday, March 31, 2012

وەزارەتی تەندروستی یەكەمه


د. رەوشت رەشید

ئەگەر رەخنەگرێك سەیری ئەم مانشێتەی سەرەوە بكات رەنگە بڵێت: شتی وا نیە، هەرگیز وەزارەتی تەندروستی یەكەم نەبووەو هەمیشە دونیایەك گەندەڵی و ناعەدالەتی تێدا هەبووە. بەدیوێكی تریش رەنگە یەكێك لە فەرمانبەرەكانی وەزارەتی تەندروستی بڵێـت: ئۆخەی ئەوە نەمردم و جارێكیان بیستم كە وەزارەتەكەی ئێمە یەكەمە. من بە كاكەی رەخنەگرو بە فەرمانبەرە هێژاكەی وەزارەتی تەندروستی و بە خوێنەرانی خۆشەویستیش دەڵێم: هیچ خۆتان مشەوەش و سەخڵەت مەكەن و با ئەم مانشێتە توشی حەپەسانتان نەكات، بەڵێ‌ وەزارەتی تەندروستی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەپێی راپۆرتی لێژنەی چاكسازیی سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان لەریزی پێشەوەیە و پێشەنگە. بەڵام  لە خزمەت و لە پاكیی و لە یەكسانی و لە خەمخۆریی نا، بەڵكو لە گەندەڵیی.
بەڵێ‌ راپۆرتی لێژنەی چاكسازی سەرۆكایەتی هەرێم ئەوەی خستۆتە روو كە خراپترین وەزارەت، وەزارەتی تەندورستیە و باس لە دونیایەك گەندەڵی و نارێكی ناو وەزارەتەكە دەكات. ئنجا ئەگەر حكومەت و سەرۆكایەتی هەرێم خۆیان باسی ئەو گەندەڵیە بكەن ئەی دەبێ‌ ئەوەی باس نەكراوە چەند و چۆن بێت؟!!
كەسێك سەردانی نەخۆشخانە و دەرمانخانەو تاقیگەو بازاری پزیشكیی و سەنتەرەكانی چارەسەریی و كایەكانی تایبەت بە تەندروستیی بكات و گوێ‌ لە گلەیی هاوڵاتیان وكارمەندان و پزیشكان ورۆژنامەنوس و رەخنەگران بگرێت تتێدەگات كە ئەوەی لەراپۆرتەكەدا هاتووە دڵۆپێكە لە روبارێك و سیستەمی تەندروستی لە هەرێمی كوردستان یەكێكە لە سیستەمە هەرە نارێك و گەندەڵ و دواكەوتوەكانی دونیا.
بەڵام كاتێك سەرۆكایەتی هەرێم و دەسەڵات دێن وەكو چاودرێرێك و وەكو دادوەرێك  ئەم راستیانە دەخەنە روو پرسیارێكی زۆر سادە دێت بە هزری هموو كەسێك ئەویش ئەوەیە كێ‌ لەم هەموو ناعەدالەتی و گەندەڵیە بەرپرسە و ئەم باروودۆخە بۆ گەیشتە ئەمرۆو ئایا خودی دەسەڵات دەكەوێتە كوێی ئەم هاوكێشەیەوە؟
من پێم وایە بەرپرسی یەكەم لەم گەندەڵیە هەردوو هێزە سیاسیە باڵا دەستەكەی كوردستان و دەسەڵات خۆیەتی. ئەوان بوون داروبەردی وڵاتیان بەسەر دوو رەنگدا دابەش كردو حیزبایەتیان بردە ناو سەرجەم كایەكانی ژیانی ئێمە. ئەوان بوون وایان كرد سەرجەم پۆست و پایە ئیداری و خزمەتگوزاریەكان لەسەر بنەمای حیزبی بدرێن بە خەڵك و لە بەرپرسی یەكەیەكی بچوكی ناو نەخۆشخانەیەك بگرە تا سەرجەم پۆستە هەستیارو گرنگەكانی كایەی تەندروستی لەسەر بنەمای حیزبی دابەش بكرێنن و وەكو مەنحەیەك لە حیزبەوە بدرێن بەخەڵكانێك كە رەنگە شایەنی ئەو پۆستە نەبووبن. لەسایەی ئەم بەحیزبیكرنەشەوە چاو لەدونیایەك گەندەڵی و ناعەدالەتی و دونیایەك تاوانی زاتەحیزبیەكانی نێو كایەكانی تەندروستی پۆشرا. ئیدی ئەوانەی نزیك بوون لە حیزب و دەسەڵات لەرێگەی بازرگانیكردن بە تەندروستی و گیانی خەڵك بوون بە دەوڵەمەندو پایەداری گەورەی ئەم وڵاتە و كەسیش نەبوو پێیان بڵێت بۆ.
بۆیە كاتێك دەسەڵات دێت گلەیی لە وەزارەتی تەندروستی دەكات دەبێت ئەوەی لەبیر نەچێت كە خۆی بەرهەمهێن و داهێنەری گەندەڵیەكانی نێو ئەم وەزارەتەیە. خۆی بەرپرسی یەكەمی  ئەم دۆخە گەندەڵ و نادروستەیە. هەربۆیەش بەرپرسیارێتی یەكەمی چاكسازی و گۆڕین دەكەوێـە ئەستۆی خودی دەسەڵات بە سەرجەم سەرۆكایەتیەكانیەوە.
 بڵاوكردنەوەی راپۆتیش لەسەر ئەم گەندەڵیە رەنگە سەرەتاییترین و سادەترین هەنگاو بێت بۆ پیاچوونەوە بە هەمووئەو تاوانانەو سزادانی ئەنجامدەرانی و هەوڵدان بۆ دووبارەنەبونەوەیان و گۆڕینی تێكرای سیستەمی سەقەتی تەندروستی لە كوردستان.

ئێستاش چاككردنی ئەم بارودۆخە تەنها بەوە نابێت بڵێن فڵان كەس گەندەڵ بوو تەواو، لەوەو دوا چاكی دەكەین. دەبێـ هەنگاوی یەكەم ئەوە بێت بەپێی یاسا سزای هەموو ئەو كەسانە بدرێت كە بەرهەمهێنی ئەم دۆخە بوون و سەرجەم فایلە كۆنەكانیش بهێنرێنە دەرەوەو لێژنەی لێكۆڵینەوەیان بۆ دروست بكرێت. 

Monday, March 5, 2012

ئیسعافەكەی حكومەت (دەبلی) نیە!!


د. رەوشت رەشید

ماوەیەك بەر لە ئێستا لە شاری سۆران مناڵێك لەكاتی خواردن شتێك لە بۆری هەناسەی گیر ئەخوات و ئەیبەن بۆ نەخۆشخانەی سۆران. لەوێ‌ دوای پشكنین پێیان دەڵێن دەبێت بەپەلە بگەیەنرێتە هەولێر و لەوێ‌ بە جیهازی برۆنكۆسكۆپ بۆی دەربهێنن. هەر لە نەخۆشخانەكەشەوە تەلەفۆن دەكەن بۆ پزیشكی ئێشكگری لوت و قورگ و گوێ‌ ی تایبەتمەند بە برۆسكۆپ لە هەولێر و ئاگاداری دەكەنەوە كە حاڵەتێكی ئاوها هەیە بۆئەوەی خۆی و ستافەكەی بۆكاری پێویست ئامادە بكات. بەڵام دوای دوو سەعات پزیشكەكەی هەولێر سەیر دەكات هێشتا مناڵەكە نەگەیشتۆتە هۆڵی نەشتەرگەری لە هەولێر بۆیە تەلەفۆن دەكاتەوە بۆ نەخۆشخانەی سۆران و پرسیاریان لێدەكات ئاخۆ ئەو مناڵە بۆ نەگەیشت ؟ برادەران لە سۆران وەڵام دەدەنەوەو دەفەرموون : بە شۆفێری ئیسعافەكەی نەخۆشخانەمان ووت ئەم مناڵە وەزعی شڕە و بەپەلە بیگەیەنە هەولێر بەڵام كاكەی شوفێر ووتی ناتوانم چونكە رێگا بەفرو سایەقەیە ئیسعافەكەشمان دەبلی نیە بۆیە ئەترسم لە رێگا پەكمان بكەوێـت. ئیدی ناچار خزموكەسی مناڵەكە رۆیشتوون لەدەرەوەی نەخۆشخانە سەیارەیەك بدۆزنەوە كە دەبڵی هەبێت.
بەڵی بەرێزان ئیسعافەكەی حكومەت دەبڵی نەبوو بۆیە خزموكەسی مناڵەكە دوای گەرانێكی زۆر سەیارەی خێرخوازێك دەدۆزنەوە كە دەبلی هەیە و مناڵەكەی پێ‌ دەگەیەننە هەولێر. ئەوەشتان بۆ باس ناكەم مناڵەكە لەرێگا چی ئازارو ئەزیەتێكی بینیوە چونكە ئەم سەیارەیە هیچ رێوشوێنێكی تایبەت بەگواستنەوەی نەخۆشی تیا نیە كە گرنگترینیان جیهازی ئۆكسجینە. ئیدی هەرچۆنێك بێت مناڵەكە لەرێگەی سەیارەی خێرخوازێك بەبێ‌ هەبوونی جیهازی ئۆكسجین و بە هەناسەسواریی دەگەیننە هەولێر و لەوێ‌ خۆشبەختانە چەند خولەكێك پێش ئەوەی مناڵەكە بەتەواوی پەكی بكەوێت فریای دەكەون و لە مردن رزگاری دەكەن.
كاتێك ئەم بەسەرهاتە دەخوێنینەوە پێش هەموو شتێك پرسیارێكی زۆر سادە دێت بە خەیاڵمان ئەویش ئەوەیە: بۆ دەبێت لە تێكرای دەڤەری سۆران جیهازێكی سادەی برۆنكۆسكۆپ و پسپۆرێكی تایبەت بە بەكارهێنانی ئەم جیهازە نەبێـت بۆئەوەی لەكاتی روودانی حاڵەتێكی ئاوها بتوانێت خەڵك لە مردن رزگار بكات و بۆدەبێـت تێكرای دەڤەری باڵەكایەتی و  سۆران و رواندز و سیدەكان و بارزان و هەریر و خۆشناوەتی  وسەرجەم  شارو شارۆچكەكانی سەر بەم دەڤەرانە لەحاڵەتێكی ئاوهادا پەنا ببەن بۆ پایتەخت و ئەو هەموو رێگا دوورە ببرن بۆ چارەسەركردنی نەخۆشێك؟
پرسیارێكی تر ئەوەیە بۆدەبێت ئیسعافی نەخۆشخانە سەیارەیەكی ئاوها بێكەڵك بێت كە نەتوانێـت لەرۆژێكی بەفراویدا بجولێت و نەخۆش بگوازێتەوە، شەرم نیە نەخۆشخانە پەنا بۆ سەیارەی خەڵك ببات بۆ گواستنەوەی نەخۆشەكانی؟ ئەوپەری گەندەڵی نیە حكومەتێك كە بودجەی ساڵێكی 13 تریلیۆن و 600 ملیار دینار بێت نەتوانێت لەلایەك سێتێكی برۆنسكۆپ كە نرخی باشترین جۆری لە 40000 دۆلار تێپەرناكات لەگەڵ پزیشكێكی پسپۆری بەكارهێنانی ئەم جیهازە بۆ دەڤەرێكی گەورەی وەكو سۆران دابین بكات ولەلایەكی تریش نەتوانێت چەند ئۆتۆمبیلێكی باش بۆگواستنەوەی نەخۆشەكان لەنێوان سەنتەرەكانی چارەسەری ئامادە بكات؟
ئایا ئەمەیە ئەو خزمەتگوزاریانەی كە لە دەزگاكانی راگەیاندن لافی پێ‌ لێدەدەن و زوو زوو وەكو منەت دەیدەنەوە بەچاوی خەڵكی كوردستان؟ ئایا ئەمەیە ئەو پەیمانانەی لەكاتی هەڵبژاردن بەخەڵكتان دەدا؟ ئایا ئێمە بۆئەوە دەنگماندا و متمانەمان پێبەخشین بۆئەوەی لە نەخۆشخانەكان پێمان بڵێن برۆن بۆخۆتان سەیارە دابین بكەن ئیسعافەكەی ئێمە دەبڵی نیە؟
من تێناگەم لەنێو ئەم هەموو گەندەڵی و بێبەرنامەیی و بێسیستەمیەی نێو كایەی تەندروستی كێیە ئەوەی جورئەت ئەكات و ئەڵێت شتی  باش كراوە؟ 


Wednesday, February 22, 2012

خورافە و دەسەڵات


د. رەوشت رەشید

لەماوەی رابردوودا لە دەزگاكانی راگەیاندن گوێبیستی هەواڵێكی سەیر بووین. ئافرەتێك كە نەخۆشی دەروونی هەیە خزم وكەسەكەكانی دەیبەن بۆلای شێخێك بەنیازی چارەسەركردنی. كاتێك دەگەرێنەوە شۆفێری ئەو تەكسیەی كە دەیانگەیێنێتەوە ماڵ پێیان دەڵێت ئەم كچە چیەتی؟ ئەوانیش دەڵێن نەخۆشی دەروونی هەیەو بردمان بۆلای مامۆستا مەلا ( ... ) بۆئەوەی چارەسەری بكات، بەڵام هیچ سوودی نەبوو. كاكەی شۆفێریش دەڵێت : ئەمە دیارە جنۆكە چۆتە لەشیەوەو دەبێت ئەو جنۆكانە دەربكرێن، من ئەتوانم چارەسەری بكەم . ئیدی خزم و كەسی نەخۆشەكە ئافرەتەكە و عەقڵی خۆیان تەسلیمی كابرای شۆفێری تەكسی دەكەن، ئەویش بۆئەوەی جنۆكەكان دەربكات دەكەوێتە گیانی ئافرەتەكەو داركاریەكی باشی دەكات. نەخۆشەكە لەتاو ئازار دەست دەكات بەگریان وهاوار، هەندێ‌ لە هەواڵەكان دەڵێن خزم وكەسی نەخۆشەكە لەگەڵ كاكەی شۆفێر بەشداریان كردووە لەو پرۆسەی چارەسەریەو تا ژنەكە گیان لەدەست دەدات ئەمان لە داركاری ناوەستن.
ئەم رووداوە ماناو مەدلولی زۆری هەیەو شتگەلێكی زۆرمان پێدەڵێت دەربارەی عەقڵیەتی كۆمەڵگاو دەسەڵات و میدیای كوردی. ئەم چیرۆكە پیشانی دەدات  كە عەقڵیەتی تاكی كورد سەر بەچ بیركردنەوەیەكی جاهیلانەیەو دەیسەلمێنێت كە خورافەو جەهل لەكۆمەڵگای ئێمە چ رۆڵێكی گەورە دەگێرن .
رەنگە كەسێك بپرسێت كێ‌ لەم جەهلە بەرپرسیارە؟ من دەڵێم راستە هەموو تاكێكی كۆمەڵگا بەشێك لە بەرپرسیارێتی دەكەوێتە ئەستۆ، بەڵام بە پلەی یەكەم دەسەڵات و بەپلەی دووەمیش راگەیاندن بەرپرسن لە بڵاوكردنەوەو بەردەوامبوونی ئەم جەهلە.
ناوە ناوە لێرەو لەوێ‌ زاتێك دروست دەبێت ناو لەخۆی دەنێت مەلا یان شێخ فلان و بەسوود وەرگرتن لەبێدەنگی دەسەڵات و بێئاگایی یان خۆبێئاگاكردنی راگەیاندن و خەڵك، بەهەوەسی خۆی یاری بە زانست و تەندروستی و چارەنوسی خەڵك ونەخۆش دەكات. بەڵام كێشەی گەورە ئەوەیە دەسەڵات و حكومەت نەك هەر رێگر نین لەم دیاردەیە بەڵكو زۆرجار هاندەری ئەم حاڵەتەن.
لە سەردەمێكدا كەهیچ هێزێكی زانستی لە دونیا نەیوێراوە بڵێت ئەتوانم چارەسەری شێرپەنجەو ئایدز بكەم، دەسەڵاتی كوردی رێگە دەدات بە نەخوێندەوارێك بەوپەری جورئەتەوە بڵێت: من شێرپەنجەو ئایدز وسەرجەم نەخۆشیە كوشندەكان چارەسەر دەكەم وبەبێ‌ هیچ بنەمایەكی زانستی و لۆژیكی چەندین شێوازی نامرۆیی و ناتەندروستیانە بەكاربهێنێت بۆ لەخشتەبردنی خەڵك و پارە پەیداكردن، لەبەرامبەریشدا سەندیكایەك، دەزگایەك، وەزارەتێك، لیژنەیەكی چاودێری و مافی مرۆڤ یان هێزێكی یاسایی نیە لێپرسینەوە لەدۆخێكی وەها بكات و سزایەكی یاساییانەی ئەم جۆرە كەسانە بدات. لەوەش زیاتر لە دەزگاكانی راگەیاندنیش دەرگایان بۆ دەكرێتەوە بە ئیسراحەتی خۆیان ئەم جەهلە بڵاوبكەنەوە.
كاتێك كۆمەڵێك تەڵەكەبازو هەڵپەرست و نەخوێندەواری ئاوها بێچاودێری حكومەت دەبنە مۆڵگەی هەڵخەڵەتاندن و جەهل و، دەزگاكانی راگەیاندنیش دەبنە قاسید وبڵندگۆی بڵاوكردنەوەی ئەم جەهلە، ئیدی ئەمرۆ شۆفێری تەكسی وسبەی وەستای سپیكاری و دوسبەیش فیتەرو جامچی و هەرچی هەیە دەبێتە دكتۆرو، ئەگەر بۆ نەخوێندەوارێك ئاسایی بێت شێرپەنجەو ئایدز چارەسەر بكات، بۆ شۆفێرێكی تاكسیش هەر زۆر ئاساییە ببێتە چارەسەكارو بەدارو تێهەڵدان جنۆكە لەجەستەی خەڵك دەربكات.
لەكۆتاییدا دەڵێین سەیركەن چۆن تەندروستی و چارەنوس وگیانی خەڵك ئەبێتە كاڵاو دەكەوێـە ژێر رەحمەتی خورافەو جەهل. گەلۆ كە وڵات و میللەت بێساحێب بوو، كە دەسەڵات تەسلیمی جەهل وخورافە بوو، ئیدی ژیانیش دەبێتە یاریەكی بێمانا.
  


Tuesday, February 7, 2012

حكومەتێك كە ناتوانێت پاتریەك دەربێنێ

د. رەوشت رەشید

زۆرجار خەڵك گلەییان لە بواری خزمەتگوزاری تەندروستی هەیە و دەڵێن بەبەراورد لەگەڵ ئەم هەموو بودجەو ئەو هەموو پارەو پولەی كە دەسەڵاتی كوردی هەیەتی، هیچ نەكراوە. ئایا ئەم رستەیە حوكمێكی بێویژدانانەیە یان شتێك لە راستی تێدایە؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە، ئەم رووداوەتان بۆ دەگێرمەوە كە پێش چەند رۆژێك لە هەولێری پایتەخت روویداوە.
 منداڵێك پاتری (پیلێك) ی بچوك قوت دەدات و خزم و كەسەكانی دەیبەن بۆ یەكێك لە نەخۆشخانەكانی فریاكەوتن لەناو شاری هەولێر. لەوێ‌  پێیاندەڵێن : بۆ هێناوتانە بۆ ئێرە؟ ئەمە مناڵە و دەبێت لە نەخۆشخانەی منداڵان چارەسەر بكرێت، بۆیە دەیبەن بۆ نەخۆشخانەی منداڵان. لەوێ‌ پێیان دەڵێن: ئەمەتان بۆَ هێناوە بۆَ ئێرە؟ ئەمە پاتری قوت داوە، دەبێت پزیشكی نەشتەرگەری دڵ و لولەی خوێن  چارەسەری بكات. جارێكی تر منداڵەكە بە پاتریەوە دەبەنەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاكەوتن، تەلەفۆن دەكەن بۆ پزیشكی ئێشكگری تایبەتمەند بە نەشتەرگەری دڵ و لولەكانی خوێن، جەنابی تەشریف ئەفەرموێ‌ و سەیری منداڵەكە دەكات، دوای پشكنین دەڵێت: كێ‌ پێی وتوون ئەمە عایدی منە؟ ئەمە دەبێت لەلایەن پزیشكی پسپۆری لوت و قورگ و گوێ‌ چارەسەر بكرێت. ناچار منداڵەكە ئەبەنەوە بۆ  نەخۆشخانەیەكی تری فریاكەوتن كە پزیشكی لوت و قورگ و گوێی لێیە. بەڵام چونكە لەم هەموو بگرەو بەردەیە كات بۆتە درەنگی شەو، پێیاندەڵین سبەی بیهێنەوە.
رۆژی دواتر ئەم خێزانە كوردە، كە پێش دوو ساڵ بەو پەری هیواو ئومێدەوە دەنگیان بۆ كابینەی حكومەتێكی كوردی داوە، بەوپەری ترس و حەسرەت و پرسیارەوە خۆیان و مناڵەكەوپاتریەكەی نێو قورگی دەبەنەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاكەوتن، پزیشكی لوت و قورگ و گوێ‌ دەیبینێت و ئەڵێت، وەڵاهی ئەم خەڵكە زۆر سەیرن، كاكە ئەمە كەی ئیختیساسی منە، ئەمە دەبوایە لەلایەن پزیشكی نەشتەرگەری دڵ و مولولە چارەسەر بكرایە. دیسان ئەیاننێرێتەوە بۆلای پزیشكی نەشتەرگەری دل و مولولە. لەم بەینەدا یەكێك لە خزم وكەسەكانی منداڵەكە وەك فریشتە دێت و پێیان دەڵێت: كاكە مناڵەكەتان مەكەن بەقوربانی پارە، برۆن لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلیی پاتریەكەی بۆ دەربێنن و نەجاتی بدەن.
خوێنەری بەرێز، لێرەدا پێش ئەوەی چیرۆكەكە تەواو بكەم حەز دەكەم ئەوەت بۆ باس بكەم كە لەرووی زانستیەوە هەبوونی ئەم پاتریە لە بۆری خواردنی منداڵێك حاڵەتێكی مەترسیدارەو دەبێت لەماوەی چەند سەعاتێكی كەم دەربهێنرێت، ئەگینا لەوانەیە كێشەی گەورە دروست بكات.
بابگەرێینەوە بۆ چیرۆكەكەمان: دوای دوو رۆژ لە بگرەو بەردە و ئەوسەرو ئەمسەرو دوای دوو رۆژ لە گریان وهە ناسەسواریی مناڵێك، خزم وكەسی منداڵەكە بریار دەدەن بەهەر جۆرێك بێت پارەی نەشتەرگەریەكە دابین بكەن و لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی ئەم پاتریە لە قورگی مناڵە داماوەكە بێننە دەرەوە، ئیدی لە رۆژی سێیەمدا لە یەكێك لە نەخۆشخانە ئەهلیەكانی پایتەخت نەشتەرگەری دەرهێنانی پاتریەكە بە سەركەوتویی ئەنجام دەدرێت.
بەرێزان، مناڵێك سێ‌ رۆژ پاتریەك لە قورگیا گیری خواردبێت و لەهیچ كامێك لە نەخۆشخانە حكومیەكانی پایتەخت كەسێك نەبێت یارمەتی بدات وچارەسەری بكات، گوناه نیە بڵێین لە وڵاتێكی ئاوهادا مرۆڤ بەهای هەیە ؟  حكومەتێك لە تێكرای نەخۆشخانەكانی پایتەختەكەی نەتوانێت پاتریەكی چكۆڵانە لە گەرووی مناڵێك بێنێتە دەرەوەو وەزارەتی تەندروستیەكەی لە یارمەتیدانی مناڵێك بەقەد نەخۆشخانەیەكی ئەهلی پێنەكرێت، چی پی َ بڵێین و چۆن بتوانین چەپڵەی دەستخۆشی و ئافەرینی بۆ لێبدەین؟!
دواجار بەوپەری ئەدەبەوە لە جەنابی سەرۆك دەپرسم: ئەگەر ئەمە كورەكەی جەنابت  یان یەكێك لە بەرپرسە گەورەكانی وڵات بوایە چی دەقەوما؟ ئەی ئێوە سوێندتان نەخوارد كە هەموو مناڵانی كورد وەكو مناڵی خۆتان سەیر بكەن؟ بۆ خاتری خوا... كوا؟
 

Sunday, February 5, 2012

حیزب وسەندیكای كارمەندانی تەندروستی


د. رەوشت رەشید



لەماوەی رابردوودا كۆنگرەی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی ئەنجامدرا. لە كۆنگرەكەدا ئەو ئەندامانەی كە سەر بە یەكێتی و پارتی نەبوون بەرامبەر بە كۆمەڵێك گەندەڵی و ناتەبایی نێو كۆنگرەكە نارەزاییان پیشاندا و لەبەرئەوەی گوێیان لێنەگیرا كۆنگرەكەیان بەجێهێشت و پارتی و یەكێتیش بەبێ‌ گوێدانە نارەزایی وهاواری ئەندامانی دەرەوەی خۆیان كۆنگرەكەیان بەڕێكرد و پۆست و پایەكانی سەندیكای كارمەندانی تەندروستیان وەكو برا لەنێوان خۆیان بەش كرد.
كەسێك سەیری روداوەكانی ئەم دواییەی كوردستان و نارەزایی شەقام وسوێند و پەیمانەكانی هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار بكات،  لەوانەیە ئەوەی بە خەیاڵ دابێت كە رەنگە یەكێتـی و پارتی چاویان بەهەندێ‌ بابەت خشاندبێتەوەو هەندێك گۆرانكاریان لە عەقڵیەتی بەرێوەبردن و حوكمرانێتی خۆیان ئەنجام دابێت و بریاریان دابێـت موراجەعەیەكی ئەو هەموو گەندەڵی و ناعەدالەتیە بكەن كە خۆیان چەندین جار دانیان پیا ناوەو وەعدی گۆرینیان داوە.
بەڵام كۆنگرەی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی و چەندین رووداوی هاوشێوە  پێمان دەڵێن پێناچێت یەكێتی و پارتی بەم نزیكانە ئەم عەقڵیەتی پاوانكاریە وازلێبێنن و زەحمەتە بتوانن ئاوا زوو ئەم شێوازی هەڵبژاردن و بەرێوەبردنە بگۆرن.
ئەوەی لە سەرتاسەری دونیا باوە ئەوەیە سەندیكاكان رێكخراوی جەماوەرین و حیزب و دەسەڵات كەمترین رۆڵ و شوێندەستیان لەنێویدا هەیە. لەهەموو وڵاتێكی دیموكراتدا سەندیكا ئۆرگانێكە بۆ چاودێریكردنی گەندەڵی و ناعەدالەتی و ئیش دەكات بۆ داكۆكیكردن لە مافی خەڵكانێك كە ئەگەری ئەوە هەیە غەدریان لێبكرێت یان مافیان بخورێت. كەچی لەكوردستان هاوكێشەكە سەراوژێر بۆتەوەو سەندیكا بووە بە یەكێك لە كەناڵەكانی حیزبی دەسەڵاتدارو بەجۆرێك لەجۆرەكان مافی ئەندامانی پێشێل دەكات.
 لە دوواكەوتوترین شوێنی دونیاش، بواری تەندروستی و پزیشكیی بوارێكی تەواو خزمەتگوزایی و سەربەخۆیەو بەهیچ شێوەیەك نەكراوە بە گۆرەپانێك بۆ یەكلایی كردنەوەی كێبركێ‌ و تەماحە سیاسیەكان. لەهیچ شوێنێكی دونیا نەبووە پۆست و پایە تەندروستیەكان وەكو مەنحەی سیاسی بدرێن بە ئەندامانی حیزب و، سەندیكاو ئۆرگانە خزمەتگوزاریەكان بكرێن بە مۆڵگەی كۆبوونەوەی ئەندامانی حیزب و دوورخستنەوەو بەپەراوێزكردنی خەڵكی ناحیزبی. 
كەچی تا ئێستاش لەكوردستانی (دیموكرات) دا پۆستی بەرێوەبردن و كارگێری نەخۆشخانەو فەرمانگەكانی تەندروستی و سەندیكاو ئۆرگانە پەیوەندیدارەكان بەم بوارە لەلایەن هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار قۆرخ كراون و ناهێڵن خەڵكی بەتوانا ئەگەر حیزبی نەبێت لەم پۆستانە خزمەتی خەڵك بكات.
لێرەدا پرسیارێك دێت بە هزرمان:  تۆ بڵێی یەكێتی و پارتی بۆچی ئەم شەڕە گەورەیە لەسەر بردنەوەی پۆستی بەرێوەبردنی سەندیكایەك بكەن؟ ئایا سەندیكای كارمەندانی تەندروستی وەزارەتی نەوت یان ناوخۆ یان داراییە ؟ ئایا سەندیكای كارمەندانی تەندروستی چ ئیمتیازێك وبەرژەوەندیەكی ئاوا گەورەی تیایە كە وا بكات یەكێتی و پارتی شەری شەرعی و ناشەرعی بۆ بردنەوەی بكەن؟ ئایا یەكێتی و پارتی ئەوندە خزمەتكاری میللەت و خەمخۆری كاری جەماوەری و دیموكراتیخوازن كە وایان لێبكات شەر لەسەر بردنەوەی پۆستی بەرێوەبردنی سەندیكا جەماوەریەكان بكەن؟
لەراستیدا نەسەندیكاكان تائێستا توانیویانە ئۆرگانی خزمەتگوزارو داكۆكیكار بن لە مافی ئەندامان و خەڵك، نە یەكێتی و پارتیش ئەوەندە خەمخۆر و دیموكراتیخوازن خەمی ئەوەیان بێت ئەگەر سەندیكا نەكەوێتە دەستێكی ئەمینی وەك هی ئەوان ئەوا مافی خەڵك پێشێل دەكرێ‌ و كاری جەماوەری و دیموكراتی پەكی دەكەوێت.
هەموو چیرۆكەكە ئەوەیە سەندیكای كارمەندانی تەندروستیش وەك سەرجەم ئۆرگانە بەناو جەماوەریەكانی دیكەی ئەم وڵاتە بووە بە بارەگایەك بۆ جێكردنەوەو رازیكردنی ئەندامانی حیزبی و یەكلایی كردنەوەی پلانە سیاسیەكانی یەكێتی و پارتی و فری بەسەر خزمەت و پاراستنی مافی خەڵكەوە نیەو گەمەیەكی ترە كە دەسەڵاتی سیاسی لەم وڵاتە بە ئیرادەو ویستی جەماوەری كوردستانەوە دەیكات. 


Wednesday, January 25, 2012

میدیا و جەهل

د. رەوشت رەشید

یەكێك لە ئەرك و بنەماكانی كاری راگەیاندن بریتیە لە پیشاندانی حەقیقەت. ئەمە سادەترین راستیەكە ئێمە دەربارەی راگەیاندن دەیزانین. جۆری ئەو حەقیقەتەش كە راگەیاندن پیشانی دەدات ودەیخاتە روو جۆراوجۆرە. رەنگە ئەو حەقیقەتە زانستی بێت یان كۆمەڵایەتی، ئایینی بێت یان كولتوری.
یەكێك لەو رەخنانەی كە ئاراستەی راگەیاندنی كوردی دەكرێت بریتیە لەوەی كە ئەو راگەیاندنە تا ئاستێكی زۆر كەمتەرخەمە لە پیشاندان و خستنەرووی حەقیقەتە زانستی ومەعریفیەكان. هۆكار لەپشت ئەم دیاردەیە زۆرن، بەڵام یەكێك لەهۆكارە سەرەكیەكان بریتیە لە نەبوونی پرۆفیشناڵیەت وشارەزایی پێویست نەوەك لەكاری رۆژنامەوانی وراگەیاندن بە تەنها، بەڵكو لەسەرجەم بوارەكانی فیكرو مەعریفە و رۆشنبیریی. نەبوونی شارەزاییە وادەكات كەناڵێك لەكاتی باسكردنی دیاردەی خۆكوشتن لەجیاتی ئەوەی هەوڵ بدات لەرێگەی خەڵكانی پسپۆر چارەسەریەكی زانستی بۆ ئەم دیاردەیە بخاتە روو، بەپێچەوانەوە، دێت لەرێگەی كۆمەڵێك خەڵكی ناشارەزاو بێئاگا لەبواری دەروونی و كۆمەڵایەتی، بە رشتێك رستەو گوتەزای بێبنەما، بێئومێدی زیاتر دەكات وخەڵكانی تر هان دەدات بۆ خۆكوشتن .
نەبوونی شارەزایی كەناڵەكانی راگەیاندنە وایكردووە كە ئەوەندەی خەڵكی نەخوێندەوارو سەلەفی و تووندرەو دەبنە پاڵەوانی شاشەو مینبەرەكانی قسەكردن و بەردەوام جەهل و گەمژەیی بڵاودەكەنەوە، نیو ئەوەندە خەڵكی وشیار و پەیوەندیدار بە كێشەكان نەهێنە پێشەوە دوو قسەی زانستی و دوو بۆچوونی دروست بخەنە روو.
دیارە ئەم حاڵەتە بە جۆرێك لە جۆرەكان بووە بە هۆكار بۆئەوەی بەشێكی زۆر لە كەناڵەكانی راگەیاندن بەشدار بن بە بڵاوكردنەوەو پەرەپێدانی نەخۆشیەكی گەورەی كۆمەڵایەتی و كولتوری، ئەویش نەخۆشی ( جەهل) ە.
جۆن مۆریس دەڵێت:  كاتێك میدیات كۆنترۆڵ كرد، ئەوا عەقڵ و بیركردنەوەكانت كۆنترۆڵكردوە.
بروا ناكەم ئەمرۆ لە دونیادا هێزێك هەبێت بتوانێـت بە قەد میدیا كاریگەر بێت لە كۆنترۆڵكردنی بیركردنەوەو رەفتار و هەڵوێستی تاكەكان لە كۆمەڵگادا. میدیا دەتوانێت بەبێ‌ روخسەتخوازیی هەموو رۆژێ‌ و هەموو ساتێك ببێتە میوانی ماڵ و دەزگا و مەجلیسەكانمان، میدیا دەكارێت بەشدار بێت لە دروستكردنی بۆچوون و هەڵوێستی تاكەكەسیی و جەماوەری. ئەو بۆچوونەش كە راگەیاندن دروستی دەكات ئەگەر هاتوو دروست بوو ئەوا بەشدار دەبێت لە دروستكردنی كۆمەڵگایەكی تەندروست و بەئاگا، خۆ ئەگەر نادروست و هەڵەش بوو، ئەوا بە سەد كتێب و نوسینی باش لەنێو كۆمەڵگادا راست نابێتەوەو كاریگەریەكانی تا ماوەیەكی دوور بەردوام دەبن.
ئەو نەزانین و جەهلەی راگەیاندن بەرهەمی دێنێت و بڵاوی دەكاتەوە نەزانینێكی چاڵاك و كاریگەرە. نەزانینێك نیە لەدووتوێی كتێبێكدا بمێنێتەوەو تۆزی لەسەر بنیشێت، نەزانینێك نیە لەژورێكی تاریك بێدەنگ بێدەنگ دەرگای لەسەر دابخرێت، بەڵكو نەزانینێكە جوڵەو بزاوتی هەیە، نەزانینێكە دەچێتە نێو ماڵ و مەجلیس و سەرجەم دەزگاكانەوە.
ئەم جۆرەی نەزانین كە راگەیاندن دەیهێنێتەئاراوە، جەنگاوەرو مریدو شوێنكەوتووی شەڕكەر بەهەم دێنێت. هەر ئەمەشە وایكردوە شاعیری گەورەی ئەڵمانی (گۆتە) بنوسێت: هیچ شتێك لە جەهلی چالاك خراپتر نیە.
ئەم جەهلە چاڵاكەی راگەیاندن دروستی دەكات لە توانایدا هەیە هەزار بیردۆز و راستیی زانستی بگۆرێتەوە بە خورافە و گەمژەیی نەزانێك، هەزار راچێتەو دەرمان و دۆزینەوەی پزیشكی بكاتە قوربانی نوشتەو فاڵ و فێڵی كۆلكە خوێندەوارێك. ئەم جەهلە لەتوانایدا هەیە نەزان بە زانا و ئازادیخواز بە خائین و خۆفرۆش بە مرۆڤدۆست  پیشان بدات. ئەم نەزانینە ئەوەندە ترسناكە دەتوانێت  دونیا پڕكات لە تاریكی و ژیان بخاتە مەترسیەوە.   

Saturday, January 14, 2012

ببورە خانم... دووگیان نەبوویت



د. رەوشت رەشید

چەند رۆژێك لەمەوبەر لەشاری هەولێر ئافرەتێكی قەڵەو دەروات بۆ نەخۆشخانەی لەدایكبوون بەپزیشكەكە دەڵێت ئازارێكی زۆرم هەیەو وادەی منداڵبوونمە. پزیشكەكەش دوای پشكنین،  داوای سۆنەرو پشكنینی تاقیگەیی پێشووتر لە نەخۆشەكە دەكات بۆئەوەی دڵنیابێت كە دووگیانەو بزانێت وادەی دووگیانیەكەی چەندە، بەڵام نەخۆشەكە دەڵێت سۆنەرو پشكنینەكانم لەماڵەوە بەجێهێشتوە. كاتێكیش دەیانەوێت بینێرن بۆ سۆنەری نەخۆشخانە دەبینن پزیشكی سۆنەر لەوێ‌ نیە چونكە لە سەعات 1 ی نیوەرۆ تا 9 شەو سۆنەر لە نەخۆشخانەی لەدایكبوون ناكرێت. لەم بەینەشدا ژنەكە هەر هاوار دەكات و دەڵێت فریام كەون . بۆیە پزیشكەكە بەمەبەستی یارمەتیدان نەخۆشەكە دەنێرێت بۆ ژووری لەدایكبوون بۆئەوەی لەوێ‌ پشكنینی زیاتری بۆبكرێت و ئەگەر پێویستی بە شتێك هەبێت بۆی بكەن. لەوێ‌ ئامێرێك دەخەنە سەر سكی نەخۆشەكە بۆئەوەی لێدانی دڵی كۆرپەڵەكە بدۆزنەوە، لەبەر هەرهۆیەك بێت دەگەنە ئەو دەرەنجامەی كە بەڵێ‌ گوێیان لە لێدانی دڵی منداڵەكەیە
.
لەبواری پزیشكیی ئافرەتان یاسایەك هەیە دەڵێت ئەگەر ژنێك دوو منداڵی بە نەشتەرگەری بوو دەبێت ئەوانیتریشی بەنەشتەرگەری ببێت. بۆیە كە دەبینن ژنەكە شوێنی چوار نەشتەرگەری تری پێشینە بەسكیەوەیەتی، یەكسەر بریار دەدەن كەنەشەتەرگەری بۆ بكەن، بەڵام كە دەیكەنەوە دەبینن هیچ كۆرپەڵەیەك لەسكی ژنەكەدا نیە ودوای گەرانێكی زۆر نەمندال و نە وێڵاش و نەهیچ ئاماژەیەكی دووگیانی نادۆزنەوە، بۆیە دایدەخەنەوەو بەژنەكە دەڵێن ببورە خانم.. دووگیان نەبوویت.! بەڵام كەسوكاری نەخۆشەكە داوای منداڵە وەهمیەكە دەكەن و دەڵێن منداڵەكەمان دزراوە
.
لەراستیدا لەزانستی پزیشكیی حاڵەتێكمان هەیە پێیدەڵێن دووگیانی درۆزنانە  . لەم حاڵەتەدا ئافرەتەكە زۆربەی نیشانەكانی دووگیانی دەبێت تەنانەت سكیشی گەورەدەبێت و ئازای منداڵبوونیشی دەبێت، بەڵام هەموو ئەمانە نیشانەی دەروونین و لەراستیدا هیچ كۆرپەڵەیەك لەسكی ژنەكە نیە. واپێدەچێت ئەم ژنەی باسمان كرد ئەم حاڵەتەی هەبووبێت و بەشێكی كەمتەرخەمی دەكەوێتە ئەستۆی خانەوادەی نەخۆشەكە كە كەسێكی شارەزاو زیرەكیان لەگەڵ نەخۆشەكە نەناردووە بۆ نەخۆشخانەو كاتێكیش رەزامەندی نەشتەرگەرییان پیشانداوە ئاماژەیان بەوە نەكردووە كە ئەم ئافرەتە دووگیان نیە یان لانیكەم دڵنیا نین لەوەی كەدوو گیان بێت.
بەڵام كەمتەرخەمی و نەزانینی خانەوادەی نەخۆشەكە بیانوو نین بۆئەوەی ئاماژە بە كەمتەرخەمی بەشێك لەپزیشكان ونارێكی سیستەمی تەندروستی نەكەین و چەند پرسیارێكی جیدی نەكەین
.
سەرەتا چۆن دەبێت پسپۆرانی ئافرەتان و لەدایكبوون شارەزای دیاردەیەكی وەها نەبن و چۆن دەبێت حاڵەتێكی وەهایان بەسەردا تێپەرێت؟ ئایا هەر ئافرەتێكی سك گەورە چوو بۆنەخۆشخانەی لەدایكبوون و وتی دووگیانم و ئازارم هەیە دەبێت بیدەنە بەر نەشتەر و سكی بكەنەوە؟ ئایا هیچ پێوەرێك نیە بۆ جیاكردنەوەی كەسانی دووگیان؟ ئەگەر هەیە بۆ بەكارنەهێنراوە؟
یەكێك لە گلەیییەكانی پزیشكان ئەوەیە كە سەریان زۆرقاڵ بووەو هەر ئەو رۆژە 16 نەشتەرگی منداڵبوونیان ئەنجامداوە. لێرەدا پرسیارێكی تر ئەوەیە چۆن دەبێت ستافێك لەماوەی چەند سەعاتێكدا لە یەك هۆڵی نەشتەرگەری 16 نەشتەرگەری ئەنجام بدات؟ بێگومان ئەم ستافە لەم حاڵەتەدا تووشی هیلاكبوون و نەمانی تەركیز دەبێـت و دوور نیە چەندین هەڵە ئەنجام بدات كە   ئەمەی باسمان كرد یەكێكیانە
.
پرسیارێكی تر ئەوەیە چۆن دەبێت نەخۆشخانەیەكی گەورەو گرنگی وەك نەخۆشخانەی منداڵان و لەدایكبوون لەسەعات 1ی نیوەرۆ تا 9ی شەو سۆنەرو پزیشكی ئێشكگری سۆنەری نەبێت؟  كارەساتێكی گەورە نیە لەهەزارەی سێیەم و لەوڵاتێك كە لافی پێشكەوتن  لێدەدات لەنەخۆشخانەی لەدایكبوونی پایتەختەكەی لە1ی نیوەرۆ تا 9ی شەو سۆنەر نەبێت؟

 ئەم چیرۆكە پێماندەڵێت كە سیستەمی تەندروستی لەهەرێمی كوردستان لەچ هەژاری و ئاڵۆزی و فەوزایەكی كوشندە دەژی و دووبارەبوونەوەی ئەم رووداوانە متمانەی خەڵك بە پزیشكان و بە دامودەزگا تەندروستیە كوردیەكان كەمترو كەمتر دەكات.


Wednesday, January 4, 2012

چواردە هەنگاو بۆئەوەی دەولەمەندبیت بەمەرجێك.. خۆت بدۆرێنیت

خوێندنەوەیەكی كۆمیدیانە بۆ مەسەلەی عیادە پزیشكیەكان

د. رەوشت رەشید

 دیارە خەمی قەرەباڵغ بوونی عیادە و زۆربوونی نەخۆش یەكێكە لە خەمە گەورەكانی بەشێكی زۆر لە پزیشكان، بەتایبەت ئەوانەی حەز ئەكەن و هیوایەتیانە وەكو بازرگان و مقاویل و زێرینگرەكان لەماوەیەكی كورت ببن بە دەوڵەمەند و نەخۆش و بەهاكانی وەكو كاڵایەكی بازرگانی سەیر دەكەن. ئەمانەی خوارەوە هەندێكن لەو رێوشوێن و میكانیزمانەی كە ئەگەر بەكارت هێنا ئەوا بازارت گەرم دەبێـ و عیادەكەت جمەی دێت لە نەخۆش. دیارە ئەم رێوشوێنانە لەلایەن چەندین پزیشكی ناودار و خاوەن ئەزموون بەكارهێنراوەو بەردەوام بەكاردێت و ئەنجامی باشیشی هەبووە بۆ مەسەلەی گیرفان. بۆیە بەهیچ شێوەیەك دوودڵ مەبە لە مەسەلەی سەركەوتنی ئەم ستراتیژە

-١-
 لەمانگی یەكەمی كردنەوەی عیادەكەتدا، ئەگەر نەخۆشیشت نەبوو یان كەمبوو، بە
 سكرتێرەكەت بڵێ‌ ئەگەر نەخۆشێك هات كەسیشی لەپێش نەبوو با ناوی بنوسێت و پێیبڵێت دوای سێ‌ رۆژ نۆرەی دێت، چونكە نەخۆشی كورد حەزی لەوەیە دكتۆرەكەی قەرەبالغ بێت و نەخۆشی زۆری هەبێت و بە واستە سرە وەرگرێـت

-٢-
 سەفەرێكی ئوردن بكە بۆگەشتیاری و سەردانێكی بەحرول مەییت بكە، با سكرتێرەكەت بە نەخۆشەكان بڵێت ( دكتۆر رۆیشتووە بۆ موئتەمەر)! كە هاتیەوەش چەند حەرفێكی ئینگلیزی بۆ قیتعەی عیادەكەت زیاد بكەو لەسەری بنوسە : پسپۆری نەخۆشیەكانی.... ( ئەمستەردام) یان (هانۆڤەر) یان هەر شارێكی دیكەی رۆژئاوا،  گرنگ ئەوەیە قیتعەكەت ناوی زۆرترین وڵات و پایتەختی بەسەرەوە بێت. كێ‌ دەزانێ‌ تۆ ئەم وڵاتانەت هەر لە پۆستكارت و بەرنامەكەی دەشنێ‌ موراد بینیوە

-٣-
 هەرچی شەهادەو نامەی دەستخۆشی هەیە لە عیادەكەت هەڵیواسە، جا هی خولی سەیارە لێخورین بێ‌ یان خولی دوورومان! هی خولی خۆشنوسسی بێت یان نیشانە شكێنی، فەرق ناكات، موهیم ئەوەیە نەخۆش كەهاتە عیادەكەت بڵێت ئەه برا لەم هەموو شەهادەیە
-٤-
 واسیتەو تەنازولی دونیات كردبێت سەفەرێكی حەج رێك بخە. مەرج نیە لەوێ‌ بە تاعەتەوە مەشغول بیت! بۆخۆت شت بكڕە. بەڵام گرنگە سكرتێرەكەت بەنەخۆشو كەسوكاریان بڵێت ( دكتۆر رۆیشتووە بۆ ماڵی خودا فەریزەی حەج جێبەجێ‌ بكات)! كە هاتیەوەش تەسبیحێكی سەدو یەك دەنكیی بگرە بەدەست و ناوە ناوە لەژێر لێوەوە بڵی یا
ئەڵا یا ئەڵا
-٥-
 دەبەیەك ئاو لەماڵەوە ببە عیادەگەت و ناوە ناوە بەسەر نەخۆشەكانا دابەشی بكەو بڵێ‌ ئەمە ئاوی زمزمە لەحەجەوە هێناومە... بیخۆنەوە شیفایە ئینشائەڵا

-٦-
 لەعیادەكەت هەركە بینیت نەخۆشی زۆری لێیە بە سكرتێرەكەت بڵێ‌ با لەدەرەوە بە نەخۆش و كەسو كاریان بڵێت: داوای لێبوردنمان هەیە، جەنابی دكتۆر بۆ ماوەی 10 دەقیقە ئیجازەتان لێدەخوازێت، جەنابیان نوێژی عەسر دەكەن، ئەگەریش درەنگ بوو با بڵی نوێژی مەغریب. جا تۆ لەژوورەوە ئەو 10 دەقیقەیە ناپلیۆن دەكەیت یان بە مۆبایل نامە دەنێریت گرنگ نیە, موهیم نەخۆشەكان  وابزانن تۆ نوێژ دەكەیت

-٧-
ئەوەندەی پێت دەكرێت تازیە مەپەرێنە، خوالێخۆشبوو یان كەسوكاری نەشناسی هەر برۆ، لەوێش ئەوەندەی ئەتوانیت بڵی ئەستەغفیرولا ئەستەغفیروڵا،. هەوڵبدە یەك دوو جار لەجیاتی جەنابی مەلا یان جەنابی قورئان خوێن فاتیحە بنێرە، پاشانیش دەستبكە بە تەوزیعكردنی كارتی عیادەكەت
-٨-
 بڕۆ بۆ ئیستیعلاماتی تەلەفزیۆنەكان و بڵێ‌ ئەگەر ئەمڕۆ میوان و قسەكەرتان نەهات من قسە ئەكەم، گرنگ نیە لە مەوزوعەكە ئەزانیت یان نا، گرنگ ئەوەیە لە تەلەفزیۆن دەركەویت، بەتایبەت لە رەمەزاندا، ئیدی دەرگا لەسەر عیلم داخەو بێژە بەرۆژوبوون بۆ هەموو شتێك باشە

-9-
10 كە نەخۆشت كەم بوو با سكرتێرەكەت بڵێ‌: دكتۆر لە ئەوروپا فێربووە لە رۆژێكدا   نەخۆش زیاتر نەبینێت، كە نەخۆشەكانت بوون بە 15 با بڵی لە 15 زیاتر نابینێت، ئەگەر بوون بە 30 با ئەویش بڵێت دكتۆر لە 30 نەخۆش زیاتر نابیننێت، ئیدی تا نەخۆش هەیە بیانبینە، با یەكی دوو دەقەشی بەركەوێت قەی چیەكا

-١٠-
 جارجارە لەگەڵ كۆڵێك دوعاو سەلام و حورمەت نەخۆش بنێرە بۆ لای ساحیر و نوشتەچی و شێخ و مەلا، ئیدی ئەوانیش نە خۆشت بۆ ئەنێرن. خۆ ئەگەر مەجالت هەبوو جارجارە خۆشت برۆ بۆ زیارەتیان

-١١-
 ئەگەر خەڵكی چۆمان و عەبابەیلێ‌ و كەلارو مەنتیكاوەش بیت و كوردیەكەشت لە هی ئەمین باڵدارو هەژاری موكریانی رەحمەتی بە قوەتتر بێت هەوڵ بدە بە كوردیەكی موكەسەر لەگەڵ نەخۆشەكانتا قسە بكەو ئەوەندەی ئەتوانی زاراوەی عەرەبی بەكاربێنە، جارجارەش پێیان بڵێ‌: ( ببورن ئەمن ژیام لە بەغدا، ئو دیراسە تەواوكردیە لە بەغدا، فەلەبەرئەوە كوردی ئەمن باش نیە!!). تۆ نازانی كورد چەند حەزی لە عەرەب و دكتۆری بیانووە، بەڵكە جەنابی وەزیر عیادەكەی تۆش ئەكات بە 100 دۆلار

-١٢-
 ئەگەر پێویستیشیان پێنەبوو ئەوەندەی ئەتوانیت فەحس و عیلاجی گران بۆ نەخۆش بنووسە چونكە نەخۆشی ئێمە كە فەحس و دەرمانەكانی گران بوو وائەزانێت تۆ دكتۆرێكی باشیت، پاشانیش دەم پانبكەرەوەو پێیان بڵێ‌ : خەبەرێكی خۆشم پێیە، فەحسەكەتان تەبیعی دەروچوو

-١٣-
هەوڵ بدە هەرچۆنێك بێت لە لیژنەیەكی پزیشكیا ئەندام بیت، بۆئەوەی نەخۆش بێت بۆ عیادەكەت وداوای تەقریرت لێبكات، تۆش بیروباوەڕو زانست و ئیمانت بخەرە ژێ پێ‌ و بۆ بیست هەزار دینار هەرچیەكیان ویست بۆیان بكەرە تەقریر

-١٤-
هەوڵبدە پۆستێكی ئیداری وەرگریت جا ئەو پۆستە سەرۆكی بەش بێت، جێگری سەرۆكی بەش بێت، جێگری جێگری سەرۆكی بەش بێت، سەرۆكی فوكاهەت بێت، سەرۆكی جەهالەت بێت هیچ موهیم نیە، موهیم ئەوەیە لەسەر موعامەلەو كتاباتی ئیداریا تەوقیع بكەیت

ئیدی ئەمانە بەشێكن لەو رێوشوێنانەی كە ئەگەر گرتتەبەر ئەوا عیادەكەت فول ئەیبَت و لە ماوەی كەمتر لەساڵێكدا ئەبیتە مەشهورترین دكتۆری شار... بەڵام ئەوەش بزانە كە ئەوكات تۆ ناشرینترین گیانلەبەری دونیایت... لە جەهلا رابەر و لەگەندەڵیا پێشڕەو و لە بێویژدانیا سەروەریت. ئەوكات تۆ هیچ پەیوەندیەكت بە بەهاو مانا ئینسانیەكانی پزیشكیەوە نەماوە، ئیدی تۆ رۆژووگرێكی بێباوەڕ و نوێژكەرێكی بێدەستنوێژ و بازرگانێكی قێزەوەنیت... لەنێوان تۆو مرۆڤدۆستی هەزاران فەرسەخ مەودا هەیە، لەنێوان تۆو ئیماندا دۆڵێكی هەزرا بە هەزاری هەیە. ئیدی تۆ ماڵەكەت پرە لە سەروەت و خەزێنەكانت پڕن لە ئاڵتون بەڵام هەژارترین كەسی دونیایت، ماڵ و باڵەخانەكانت لە ئاسماندان، بەڵام خۆت ئەوەندە نزم و كورتەباڵایت سەرجەم قاسە و خەزێنەو دۆڵابەكانیشت بخەیتە ژێر پێت باڵات ناگاتە باڵای پەنجەرەیەك كە لێیەوە ژیان ببینیت. ئیدی ئەوكات تۆ دۆراوترین مەخلوقی  دونیایت