Wednesday, February 22, 2012

خورافە و دەسەڵات


د. رەوشت رەشید

لەماوەی رابردوودا لە دەزگاكانی راگەیاندن گوێبیستی هەواڵێكی سەیر بووین. ئافرەتێك كە نەخۆشی دەروونی هەیە خزم وكەسەكەكانی دەیبەن بۆلای شێخێك بەنیازی چارەسەركردنی. كاتێك دەگەرێنەوە شۆفێری ئەو تەكسیەی كە دەیانگەیێنێتەوە ماڵ پێیان دەڵێت ئەم كچە چیەتی؟ ئەوانیش دەڵێن نەخۆشی دەروونی هەیەو بردمان بۆلای مامۆستا مەلا ( ... ) بۆئەوەی چارەسەری بكات، بەڵام هیچ سوودی نەبوو. كاكەی شۆفێریش دەڵێت : ئەمە دیارە جنۆكە چۆتە لەشیەوەو دەبێت ئەو جنۆكانە دەربكرێن، من ئەتوانم چارەسەری بكەم . ئیدی خزم و كەسی نەخۆشەكە ئافرەتەكە و عەقڵی خۆیان تەسلیمی كابرای شۆفێری تەكسی دەكەن، ئەویش بۆئەوەی جنۆكەكان دەربكات دەكەوێتە گیانی ئافرەتەكەو داركاریەكی باشی دەكات. نەخۆشەكە لەتاو ئازار دەست دەكات بەگریان وهاوار، هەندێ‌ لە هەواڵەكان دەڵێن خزم وكەسی نەخۆشەكە لەگەڵ كاكەی شۆفێر بەشداریان كردووە لەو پرۆسەی چارەسەریەو تا ژنەكە گیان لەدەست دەدات ئەمان لە داركاری ناوەستن.
ئەم رووداوە ماناو مەدلولی زۆری هەیەو شتگەلێكی زۆرمان پێدەڵێت دەربارەی عەقڵیەتی كۆمەڵگاو دەسەڵات و میدیای كوردی. ئەم چیرۆكە پیشانی دەدات  كە عەقڵیەتی تاكی كورد سەر بەچ بیركردنەوەیەكی جاهیلانەیەو دەیسەلمێنێت كە خورافەو جەهل لەكۆمەڵگای ئێمە چ رۆڵێكی گەورە دەگێرن .
رەنگە كەسێك بپرسێت كێ‌ لەم جەهلە بەرپرسیارە؟ من دەڵێم راستە هەموو تاكێكی كۆمەڵگا بەشێك لە بەرپرسیارێتی دەكەوێتە ئەستۆ، بەڵام بە پلەی یەكەم دەسەڵات و بەپلەی دووەمیش راگەیاندن بەرپرسن لە بڵاوكردنەوەو بەردەوامبوونی ئەم جەهلە.
ناوە ناوە لێرەو لەوێ‌ زاتێك دروست دەبێت ناو لەخۆی دەنێت مەلا یان شێخ فلان و بەسوود وەرگرتن لەبێدەنگی دەسەڵات و بێئاگایی یان خۆبێئاگاكردنی راگەیاندن و خەڵك، بەهەوەسی خۆی یاری بە زانست و تەندروستی و چارەنوسی خەڵك ونەخۆش دەكات. بەڵام كێشەی گەورە ئەوەیە دەسەڵات و حكومەت نەك هەر رێگر نین لەم دیاردەیە بەڵكو زۆرجار هاندەری ئەم حاڵەتەن.
لە سەردەمێكدا كەهیچ هێزێكی زانستی لە دونیا نەیوێراوە بڵێت ئەتوانم چارەسەری شێرپەنجەو ئایدز بكەم، دەسەڵاتی كوردی رێگە دەدات بە نەخوێندەوارێك بەوپەری جورئەتەوە بڵێت: من شێرپەنجەو ئایدز وسەرجەم نەخۆشیە كوشندەكان چارەسەر دەكەم وبەبێ‌ هیچ بنەمایەكی زانستی و لۆژیكی چەندین شێوازی نامرۆیی و ناتەندروستیانە بەكاربهێنێت بۆ لەخشتەبردنی خەڵك و پارە پەیداكردن، لەبەرامبەریشدا سەندیكایەك، دەزگایەك، وەزارەتێك، لیژنەیەكی چاودێری و مافی مرۆڤ یان هێزێكی یاسایی نیە لێپرسینەوە لەدۆخێكی وەها بكات و سزایەكی یاساییانەی ئەم جۆرە كەسانە بدات. لەوەش زیاتر لە دەزگاكانی راگەیاندنیش دەرگایان بۆ دەكرێتەوە بە ئیسراحەتی خۆیان ئەم جەهلە بڵاوبكەنەوە.
كاتێك كۆمەڵێك تەڵەكەبازو هەڵپەرست و نەخوێندەواری ئاوها بێچاودێری حكومەت دەبنە مۆڵگەی هەڵخەڵەتاندن و جەهل و، دەزگاكانی راگەیاندنیش دەبنە قاسید وبڵندگۆی بڵاوكردنەوەی ئەم جەهلە، ئیدی ئەمرۆ شۆفێری تەكسی وسبەی وەستای سپیكاری و دوسبەیش فیتەرو جامچی و هەرچی هەیە دەبێتە دكتۆرو، ئەگەر بۆ نەخوێندەوارێك ئاسایی بێت شێرپەنجەو ئایدز چارەسەر بكات، بۆ شۆفێرێكی تاكسیش هەر زۆر ئاساییە ببێتە چارەسەكارو بەدارو تێهەڵدان جنۆكە لەجەستەی خەڵك دەربكات.
لەكۆتاییدا دەڵێین سەیركەن چۆن تەندروستی و چارەنوس وگیانی خەڵك ئەبێتە كاڵاو دەكەوێـە ژێر رەحمەتی خورافەو جەهل. گەلۆ كە وڵات و میللەت بێساحێب بوو، كە دەسەڵات تەسلیمی جەهل وخورافە بوو، ئیدی ژیانیش دەبێتە یاریەكی بێمانا.
  


Tuesday, February 7, 2012

حكومەتێك كە ناتوانێت پاتریەك دەربێنێ

د. رەوشت رەشید

زۆرجار خەڵك گلەییان لە بواری خزمەتگوزاری تەندروستی هەیە و دەڵێن بەبەراورد لەگەڵ ئەم هەموو بودجەو ئەو هەموو پارەو پولەی كە دەسەڵاتی كوردی هەیەتی، هیچ نەكراوە. ئایا ئەم رستەیە حوكمێكی بێویژدانانەیە یان شتێك لە راستی تێدایە؟ بۆ وەڵامی ئەم پرسیارە، ئەم رووداوەتان بۆ دەگێرمەوە كە پێش چەند رۆژێك لە هەولێری پایتەخت روویداوە.
 منداڵێك پاتری (پیلێك) ی بچوك قوت دەدات و خزم و كەسەكانی دەیبەن بۆ یەكێك لە نەخۆشخانەكانی فریاكەوتن لەناو شاری هەولێر. لەوێ‌  پێیاندەڵێن : بۆ هێناوتانە بۆ ئێرە؟ ئەمە مناڵە و دەبێت لە نەخۆشخانەی منداڵان چارەسەر بكرێت، بۆیە دەیبەن بۆ نەخۆشخانەی منداڵان. لەوێ‌ پێیان دەڵێن: ئەمەتان بۆَ هێناوە بۆَ ئێرە؟ ئەمە پاتری قوت داوە، دەبێت پزیشكی نەشتەرگەری دڵ و لولەی خوێن  چارەسەری بكات. جارێكی تر منداڵەكە بە پاتریەوە دەبەنەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاكەوتن، تەلەفۆن دەكەن بۆ پزیشكی ئێشكگری تایبەتمەند بە نەشتەرگەری دڵ و لولەكانی خوێن، جەنابی تەشریف ئەفەرموێ‌ و سەیری منداڵەكە دەكات، دوای پشكنین دەڵێت: كێ‌ پێی وتوون ئەمە عایدی منە؟ ئەمە دەبێت لەلایەن پزیشكی پسپۆری لوت و قورگ و گوێ‌ چارەسەر بكرێت. ناچار منداڵەكە ئەبەنەوە بۆ  نەخۆشخانەیەكی تری فریاكەوتن كە پزیشكی لوت و قورگ و گوێی لێیە. بەڵام چونكە لەم هەموو بگرەو بەردەیە كات بۆتە درەنگی شەو، پێیاندەڵین سبەی بیهێنەوە.
رۆژی دواتر ئەم خێزانە كوردە، كە پێش دوو ساڵ بەو پەری هیواو ئومێدەوە دەنگیان بۆ كابینەی حكومەتێكی كوردی داوە، بەوپەری ترس و حەسرەت و پرسیارەوە خۆیان و مناڵەكەوپاتریەكەی نێو قورگی دەبەنەوە بۆ نەخۆشخانەی فریاكەوتن، پزیشكی لوت و قورگ و گوێ‌ دەیبینێت و ئەڵێت، وەڵاهی ئەم خەڵكە زۆر سەیرن، كاكە ئەمە كەی ئیختیساسی منە، ئەمە دەبوایە لەلایەن پزیشكی نەشتەرگەری دڵ و مولولە چارەسەر بكرایە. دیسان ئەیاننێرێتەوە بۆلای پزیشكی نەشتەرگەری دل و مولولە. لەم بەینەدا یەكێك لە خزم وكەسەكانی منداڵەكە وەك فریشتە دێت و پێیان دەڵێت: كاكە مناڵەكەتان مەكەن بەقوربانی پارە، برۆن لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلیی پاتریەكەی بۆ دەربێنن و نەجاتی بدەن.
خوێنەری بەرێز، لێرەدا پێش ئەوەی چیرۆكەكە تەواو بكەم حەز دەكەم ئەوەت بۆ باس بكەم كە لەرووی زانستیەوە هەبوونی ئەم پاتریە لە بۆری خواردنی منداڵێك حاڵەتێكی مەترسیدارەو دەبێت لەماوەی چەند سەعاتێكی كەم دەربهێنرێت، ئەگینا لەوانەیە كێشەی گەورە دروست بكات.
بابگەرێینەوە بۆ چیرۆكەكەمان: دوای دوو رۆژ لە بگرەو بەردە و ئەوسەرو ئەمسەرو دوای دوو رۆژ لە گریان وهە ناسەسواریی مناڵێك، خزم وكەسی منداڵەكە بریار دەدەن بەهەر جۆرێك بێت پارەی نەشتەرگەریەكە دابین بكەن و لە نەخۆشخانەیەكی ئەهلی ئەم پاتریە لە قورگی مناڵە داماوەكە بێننە دەرەوە، ئیدی لە رۆژی سێیەمدا لە یەكێك لە نەخۆشخانە ئەهلیەكانی پایتەخت نەشتەرگەری دەرهێنانی پاتریەكە بە سەركەوتویی ئەنجام دەدرێت.
بەرێزان، مناڵێك سێ‌ رۆژ پاتریەك لە قورگیا گیری خواردبێت و لەهیچ كامێك لە نەخۆشخانە حكومیەكانی پایتەخت كەسێك نەبێت یارمەتی بدات وچارەسەری بكات، گوناه نیە بڵێین لە وڵاتێكی ئاوهادا مرۆڤ بەهای هەیە ؟  حكومەتێك لە تێكرای نەخۆشخانەكانی پایتەختەكەی نەتوانێت پاتریەكی چكۆڵانە لە گەرووی مناڵێك بێنێتە دەرەوەو وەزارەتی تەندروستیەكەی لە یارمەتیدانی مناڵێك بەقەد نەخۆشخانەیەكی ئەهلی پێنەكرێت، چی پی َ بڵێین و چۆن بتوانین چەپڵەی دەستخۆشی و ئافەرینی بۆ لێبدەین؟!
دواجار بەوپەری ئەدەبەوە لە جەنابی سەرۆك دەپرسم: ئەگەر ئەمە كورەكەی جەنابت  یان یەكێك لە بەرپرسە گەورەكانی وڵات بوایە چی دەقەوما؟ ئەی ئێوە سوێندتان نەخوارد كە هەموو مناڵانی كورد وەكو مناڵی خۆتان سەیر بكەن؟ بۆ خاتری خوا... كوا؟
 

Sunday, February 5, 2012

حیزب وسەندیكای كارمەندانی تەندروستی


د. رەوشت رەشید



لەماوەی رابردوودا كۆنگرەی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی ئەنجامدرا. لە كۆنگرەكەدا ئەو ئەندامانەی كە سەر بە یەكێتی و پارتی نەبوون بەرامبەر بە كۆمەڵێك گەندەڵی و ناتەبایی نێو كۆنگرەكە نارەزاییان پیشاندا و لەبەرئەوەی گوێیان لێنەگیرا كۆنگرەكەیان بەجێهێشت و پارتی و یەكێتیش بەبێ‌ گوێدانە نارەزایی وهاواری ئەندامانی دەرەوەی خۆیان كۆنگرەكەیان بەڕێكرد و پۆست و پایەكانی سەندیكای كارمەندانی تەندروستیان وەكو برا لەنێوان خۆیان بەش كرد.
كەسێك سەیری روداوەكانی ئەم دواییەی كوردستان و نارەزایی شەقام وسوێند و پەیمانەكانی هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار بكات،  لەوانەیە ئەوەی بە خەیاڵ دابێت كە رەنگە یەكێتـی و پارتی چاویان بەهەندێ‌ بابەت خشاندبێتەوەو هەندێك گۆرانكاریان لە عەقڵیەتی بەرێوەبردن و حوكمرانێتی خۆیان ئەنجام دابێت و بریاریان دابێـت موراجەعەیەكی ئەو هەموو گەندەڵی و ناعەدالەتیە بكەن كە خۆیان چەندین جار دانیان پیا ناوەو وەعدی گۆرینیان داوە.
بەڵام كۆنگرەی سەندیكای كارمەندانی تەندروستی و چەندین رووداوی هاوشێوە  پێمان دەڵێن پێناچێت یەكێتی و پارتی بەم نزیكانە ئەم عەقڵیەتی پاوانكاریە وازلێبێنن و زەحمەتە بتوانن ئاوا زوو ئەم شێوازی هەڵبژاردن و بەرێوەبردنە بگۆرن.
ئەوەی لە سەرتاسەری دونیا باوە ئەوەیە سەندیكاكان رێكخراوی جەماوەرین و حیزب و دەسەڵات كەمترین رۆڵ و شوێندەستیان لەنێویدا هەیە. لەهەموو وڵاتێكی دیموكراتدا سەندیكا ئۆرگانێكە بۆ چاودێریكردنی گەندەڵی و ناعەدالەتی و ئیش دەكات بۆ داكۆكیكردن لە مافی خەڵكانێك كە ئەگەری ئەوە هەیە غەدریان لێبكرێت یان مافیان بخورێت. كەچی لەكوردستان هاوكێشەكە سەراوژێر بۆتەوەو سەندیكا بووە بە یەكێك لە كەناڵەكانی حیزبی دەسەڵاتدارو بەجۆرێك لەجۆرەكان مافی ئەندامانی پێشێل دەكات.
 لە دوواكەوتوترین شوێنی دونیاش، بواری تەندروستی و پزیشكیی بوارێكی تەواو خزمەتگوزایی و سەربەخۆیەو بەهیچ شێوەیەك نەكراوە بە گۆرەپانێك بۆ یەكلایی كردنەوەی كێبركێ‌ و تەماحە سیاسیەكان. لەهیچ شوێنێكی دونیا نەبووە پۆست و پایە تەندروستیەكان وەكو مەنحەی سیاسی بدرێن بە ئەندامانی حیزب و، سەندیكاو ئۆرگانە خزمەتگوزاریەكان بكرێن بە مۆڵگەی كۆبوونەوەی ئەندامانی حیزب و دوورخستنەوەو بەپەراوێزكردنی خەڵكی ناحیزبی. 
كەچی تا ئێستاش لەكوردستانی (دیموكرات) دا پۆستی بەرێوەبردن و كارگێری نەخۆشخانەو فەرمانگەكانی تەندروستی و سەندیكاو ئۆرگانە پەیوەندیدارەكان بەم بوارە لەلایەن هەردوو حیزبی دەسەڵاتدار قۆرخ كراون و ناهێڵن خەڵكی بەتوانا ئەگەر حیزبی نەبێت لەم پۆستانە خزمەتی خەڵك بكات.
لێرەدا پرسیارێك دێت بە هزرمان:  تۆ بڵێی یەكێتی و پارتی بۆچی ئەم شەڕە گەورەیە لەسەر بردنەوەی پۆستی بەرێوەبردنی سەندیكایەك بكەن؟ ئایا سەندیكای كارمەندانی تەندروستی وەزارەتی نەوت یان ناوخۆ یان داراییە ؟ ئایا سەندیكای كارمەندانی تەندروستی چ ئیمتیازێك وبەرژەوەندیەكی ئاوا گەورەی تیایە كە وا بكات یەكێتی و پارتی شەری شەرعی و ناشەرعی بۆ بردنەوەی بكەن؟ ئایا یەكێتی و پارتی ئەوندە خزمەتكاری میللەت و خەمخۆری كاری جەماوەری و دیموكراتیخوازن كە وایان لێبكات شەر لەسەر بردنەوەی پۆستی بەرێوەبردنی سەندیكا جەماوەریەكان بكەن؟
لەراستیدا نەسەندیكاكان تائێستا توانیویانە ئۆرگانی خزمەتگوزارو داكۆكیكار بن لە مافی ئەندامان و خەڵك، نە یەكێتی و پارتیش ئەوەندە خەمخۆر و دیموكراتیخوازن خەمی ئەوەیان بێت ئەگەر سەندیكا نەكەوێتە دەستێكی ئەمینی وەك هی ئەوان ئەوا مافی خەڵك پێشێل دەكرێ‌ و كاری جەماوەری و دیموكراتی پەكی دەكەوێت.
هەموو چیرۆكەكە ئەوەیە سەندیكای كارمەندانی تەندروستیش وەك سەرجەم ئۆرگانە بەناو جەماوەریەكانی دیكەی ئەم وڵاتە بووە بە بارەگایەك بۆ جێكردنەوەو رازیكردنی ئەندامانی حیزبی و یەكلایی كردنەوەی پلانە سیاسیەكانی یەكێتی و پارتی و فری بەسەر خزمەت و پاراستنی مافی خەڵكەوە نیەو گەمەیەكی ترە كە دەسەڵاتی سیاسی لەم وڵاتە بە ئیرادەو ویستی جەماوەری كوردستانەوە دەیكات.